Thị trường nghệ thuật suy thoái: Nhà đấu giá nổi tiếng nhất thế giới Sotheby’s lỗ gần 250 triệu USD

Trong suốt nhiều thập kỷ, cái tên Sotheby’s gắn liền với những kỷ lục đấu giá, nơi các tác phẩm nghệ thuật đỉnh cao đổi chủ với mức giá hàng trăm triệu USD.

Thế nhưng bước sang năm 2024–2025, bức tranh đã đảo chiều: hãng đấu giá danh tiếng này đang lâm vào một trong những giai đoạn khó khăn nhất kể từ khi thành lập, với thua lỗ nặng nề, sa thải hàng loạt và một thị trường nghệ thuật thế giới suy yếu chưa từng thấy.

Doanh thu sụt giảm, thua lỗ phình to

Sotheby’s kết thúc năm 2024 với khoản lỗ trước thuế gần 250 triệu USD, gấp hơn hai lần so với mức lỗ năm trước. Doanh thu từ phí hoa hồng giảm tới gần 20%, kéo theo tổng doanh số đấu giá chỉ đạt khoảng 6 tỷ USD, thấp hơn 23% so với 2023. Đặc biệt, mảng "đấu giá nghệ thuật" (fine art) – vốn là xương sống của Sotheby’s – lao dốc hơn 30%, phản ánh sức mua yếu ớt ở phân khúc cao cấp.

Không chỉ vậy, khoản nợ khổng lồ 1,8 tỷ USD đang trở thành gánh nặng lớn, gần gấp đôi so với thời điểm trước khi được mua lại vào năm 2019. Tình trạng này đã khiến các tổ chức xếp hạng tín dụng như Moody's và S&P hạ bậc xếp hạng trái phiếu của công ty.

Hậu quả là Sotheby's đã phải cắt giảm khoảng 100 nhân viên toàn cầu, bao gồm các vị trí ở New York, London, bộ phận chuyên môn về Impressionist, Modern, Fine Art, Contemporaries, vào cuối năm để đối phó với tình hình tài chính căng thẳng.

Trong khi đó, một vài điểm sáng le lói xuất hiện ở mảng đồ xa xỉ và giao dịch riêng tư, vốn có mức độ kín đáo và linh hoạt cao hơn, nhưng con số tăng trưởng ở đây chưa đủ để bù đắp cho phần hụt lớn từ các phiên đấu giá công khai.

Khó khăn của Sotheby’s không thể tách rời bối cảnh chung. Đầu tiên và quan trọng nhất, đó là sự suy thoái của thị trường nghệ thuật toàn cầu. Giai đoạn tăng trưởng nóng sau đại dịch đã kết thúc, nhường chỗ cho một thị trường "mềm" hơn do tác động của lãi suất cao, lạm phát và sự bất ổn kinh tế toàn cầu.

Tầng lớp siêu giàu – nhóm khách hàng chính của các phiên đấu giá – đang chùn tay trước bất ổn kinh tế. Đặc biệt, người mua đến từ châu Á , nhất là Trung Quốc, vốn từng là động lực lớn của thị trường nghệ thuật quốc tế, đã giảm đáng kể mức chi tiêu.

Các nhà sưu tầm thuộc thế hệ Baby Boomer đang giảm bớt việc mua sắm, trong khi thế hệ Millennials và Gen Z có thị hiếu khác biệt. Họ có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến các mặt hàng xa xỉ (luxury goods) và văn hóa kỹ thuật số, và thích các tác phẩm có giá trị thấp hơn (dưới 50.000 USD).

Đồng thời, nguồn cung các tác phẩm nghệ thuật lớn, mang tính biểu tượng đã trở nên khan hiếm. Khi dòng tiền thận trọng, các tác phẩm đỉnh cao ít được đưa ra sàn đấu giá, kéo giá trị giao dịch toàn cầu đi xuống. Sotheby’s, vốn dựa nhiều vào các thương vụ đình đám, vì thế hứng chịu cú đòn trực diện.

Ngoài yếu tố thị trường, nguyên nhân thứ hai đến từ chính nội tại của Sotheby's. Kể từ khi được mua lại vào năm 2019 bởi tỷ phú Patrick Drahi, người đang đối mặt với khủng hoảng tài chính trong đế chế viễn thông của mình, Sotheby's đã phải chịu áp lực lớn trong việc giảm nợ và tìm cách duy trì hoạt động.

Gánh nặng từ tập đoàn tài chính mẹ buộc Sotheby’s phải xoay xở với áp lực trả nợ và chi phí vận hành cao.

Tiếp đó, sự thay đổi trong cơ cấu phí và chiến lược kinh doanh đã không mang lại hiệu quả như mong đợi trong bối cảnh thị trường khó khăn.

Thử nghiệm thay đổi cấu trúc phí mua (Buyer Fee), vốn được kỳ vọng cải thiện lợi nhuận, lại vấp phải phản ứng tiêu cực từ người bán và buộc phải rút lại chỉ sau chưa đầy một năm. Nhiều dự án mở rộng trực tuyến, như nền tảng "Buy Now" tại Trung Quốc, cũng nhanh chóng đóng cửa vì hiệu quả thấp.

Thực tế này khiến hãng phải cắt giảm hàng trăm nhân sự, đóng bớt văn phòng và thu hẹp bộ phận chuyên môn ở cả New York lẫn London.

Tìm lối thoát

Trong bức tranh ảm đạm đó, vẫn có những điểm sáng. Mảng kinh doanh "bán hàng riêng" (private sales), nơi các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa Sotheby's và khách hàng mà không qua đấu giá công khai, đã tăng trưởng 17% và mang về 1,4 tỷ USD. Phân khúc hàng xa xỉ, bao gồm trang sức, đồng hồ và túi xách, cũng tiếp tục là động lực tăng trưởng mạnh mẽ, thu hút một thế hệ người mua trẻ tuổi hơn và vượt mốc 2 tỷ USD doanh thu năm thứ hai liên tiếp.

Bên cạnh đó, tỷ lệ "Sell-through rate" (tỷ lệ món hàng được bán hoặc đưa ra đấu giá) vẫn ổn ở mức khoảng 85%, tức là dù giá và doanh số giảm, nhiều món vẫn có người mua.

Dẫu vậy những con số này chưa đủ để bù đắp những thua lỗ của Sotheby’s.

Để duy trì thanh khoản, Sotheby’s đã nhận khoản đầu tư khoảng 1 tỷ USD từ quỹ tài sản nhà nước Abu Dhabi , đồng thời dùng số tiền này để giảm nợ dài hạn và tái cấu trúc tài sản. Đây được xem là "liều thuốc giảm đau" tức thời, giúp hãng tạm ổn định cán cân tài chính, giảm nợ và có vốn để đầu tư vào các dự án tương lai. Sotheby's cũng đang đẩy mạnh các nền tảng trực tuyến, nơi hơn 60% người đấu giá mới được thu hút.

Bên cạnh đó, hãng cũng tìm cách khai thác các khu vực mới nổi như Trung Đông, nơi nhu cầu nghệ thuật đang dần tăng lên cùng với sự giàu có của tầng lớp thượng lưu.

Sotheby’s không phải lần đầu đối mặt khủng hoảng, nhưng tình hình hiện tại cho thấy sự mong manh của một mô hình kinh doanh phụ thuộc quá nhiều vào những phiên đấu giá "bom tấn". Khi thị trường toàn cầu lung lay, những thương hiệu lâu đời nhất cũng không miễn nhiễm.

Câu hỏi đặt ra là liệu khoản vốn ngoại và chiến lược tái cấu trúc có đủ để vực dậy một tượng đài, hay Sotheby’s sẽ chỉ còn là cái bóng của chính mình trong kỷ nguyên thị trường nghệ thuật ngày càng khó lường.

*Nguồn: FT, Fortune, BI