TPHCM: Đề xuất giãn tiến độ chuyển đổi xe công nghệ thêm nửa năm

Sáng 7-10, Sở Xây dựng TP HCM tổ chức hội thảo "Kết quả nghiên cứu vùng phát thải thấp ; Lộ trình và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông" trong khuôn khổ Đề án kiểm soát khí thải phương tiện trên địa bàn. Sự kiện có sự tham dự của các chuyên gia, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Bùi Hòa An chủ trì.

TP HCM lập vùng phát thải thấp , siết dần xe xăng

Đề án kiểm soát khí thải gồm hai giai đoạn. Giai đoạn đầu xây dựng lộ trình và chính sách chuyển đổi xe buýt sang điện, năng lượng xanh; giai đoạn hai mở rộng cho taxi, xe hợp đồng, xe tải và ô tô cá nhân. TP HCM đã tổ chức nhiều hội thảo, nhận được sự đồng thuận cao trong việc đẩy nhanh chuyển đổi phương tiện công cộng.

Hội thảo lần này tập trung ba nội dung. Đó là thúc đẩy phương tiện điện; nghiên cứu vùng phát thải thấp tại Cần Giờ, Côn Đảo và trung tâm TP; cùng định hướng các bước tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Theo liên doanh tư vấn CTCP Phát triển đô thị bền vững – Viện KHCN Năng lượng và Môi trường - đất dành cho giao thông ở TP HCM chỉ đạt gần 12%, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn 20-25%. Giao thông công cộng đáp ứng chưa đến 4% nhu cầu đi lại, trong khi xe máy chiếm 81% tổng chuyến đi hằng ngày. Dự báo nhu cầu di chuyển sẽ tăng mạnh, gây áp lực lớn lên hạ tầng và môi trường.

Tại Cần Giờ, có hơn 34.000 phương tiện, chủ yếu là xe máy, phát thải hơn 9.000 tấn khí/năm. Côn Đảo có khoảng 8.000 xe máy và 425 ô tô, trong đó xe máy chiếm hơn 90% phát thải CO và HC.

Dù chất lượng không khí còn tốt nhưng lượng khí thải đang tăng nhanh. Hiện 95% phương tiện tại hai khu vực này vẫn dùng nhiên liệu hóa thạch.

Riêng TP HCM phát thải khoảng 10,8 triệu tấn CO₂/năm, trong đó phương tiện cá nhân chiếm 50%. Nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình 31 µg/m³ – cao gấp 6 lần khuyến cáo WHO, gây khoảng 1.800-3.100 ca tử vong sớm mỗi năm, thiệt hại kinh tế hơn 3.000 tỉ đồng.

Đơn vị tư vấn đề xuất thiết lập vùng phát thải thấp (LEZ) thí điểm ở Cần Giờ, sau đó mở rộng trung tâm thành phố.

Lộ trình gồm:

Năm 2025 ban hành khung pháp lý; năm 2026 hạn chế xe ô nhiễm cao vào trung tâm; năm 2027 kiểm định khí thải bắt buộc với xe máy; năm 2028–2029 xe công nghệ, taxi chuyển sang điện; năm 2030 100% xe buýt dùng năng lượng sạch, áp dụng LEZ cho xe cá nhân khu trung tâm; năm 2032 toàn bộ xe máy đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2, hướng tới mở rộng LEZ ra Vành đai 1.

TP HCM dự kiến miễn, giảm phí trước bạ, bảo trì, lãi vay, trợ giá xe buýt điện, hỗ trợ tối đa 5 triệu đồng/hộ mua xe máy mới thân thiện môi trường. Giai đoạn 2025-2030 sẽ xây 750–1.300 trạm sạc, mở 72 tuyến buýt, đầu tư hơn 1.100 xe buýt điện, lắp camera giám sát và xử phạt tự động tại các cửa ngõ LEZ.

Ở Cần Giờ và Côn Đảo, việc kiểm định khí thải xe máy bắt đầu từ 2026, áp dụng tiêu chuẩn mức 2 từ năm 2030, kết hợp thiết bị kiểm tra di động và phát triển xe buýt, taxi xanh.

Giãn tiến độ chuyển đổi

Tại hội nghị, đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam đề xuất lùi thời điểm chuyển đổi xe công nghệ thêm nửa năm, vì hạ tầng trạm sạc và đời sống người dân chưa sẵn sàng. Hiệp hội cũng cho hay đang phát triển xe điện , đề xuất hoàn thiện quy định kiểm soát khí thải.

Đại diện Grab cho rằng đề án tương đối toàn diện nhưng nhóm xe ôm công nghệ thu nhập thấp cần chính sách hỗ trợ cụ thể, tránh ảnh hưởng sinh kế khi áp dụng từ ngày 1-1-2026. Việc phân biệt xe công nghệ và xe cá nhân còn khó, cần giải pháp linh hoạt.

TS. Nguyễn Ngọc Hiếu (Đại học Việt Đức) nhận định chuyển đổi phương tiện giúp giảm phát thải nhưng không thể triệt tiêu hoàn toàn. Ông nhấn mạnh cần tính toán tác động kinh tế – xã hội, bảo đảm lộ trình hợp lý, không gây khó cho người dân. Nếu cấm xe xăng đột ngột, nhiều gia đình không đủ điều kiện mua xe mới.

Về vùng phát thải thấp , các chuyên gia nhận định chi phí đầu tư cao, hiệu quả chưa tương xứng; nên mở rộng phạm vi áp dụng và đầu tư hạ tầng đồng bộ thay vì chỉ tập trung vùng lõi.

Đại diện Tổng công ty Điện lực TP HCM cảnh báo nguy cơ cháy nổ và áp lực tải điện khi nhu cầu sạc tăng mạnh. Thành phố cần quy hoạch, phối hợp các doanh nghiệp phát triển trạm sạc hợp lý và đảm bảo an toàn. Hiện mạng lưới khoảng 600 trạm, chủ yếu của VinFast, cần thêm nhiều đơn vị tham gia.

Phủ trạm sạc xe điện các khu dân cư

Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP HCM Bùi Hòa An cho biết sau khi mở rộng địa giới, TP HCM có thêm cơ hội phát triển hạ tầng nhưng cũng đối mặt thách thức khi lượng phương tiện tăng nhanh. Sở đang cập nhật số liệu để triển khai các đề án phù hợp, trong đó có hạ tầng phục vụ xe điện mở rộng ra toàn khu vực sau sáp nhập, dự kiến trình HĐND TP xem xét đầu năm 2026.

Về lộ trình chuyển đổi sang phương tiện xanh, ông Bùi Hòa An cho biết thành phố sẽ hỗ trợ doanh nghiệp qua các chính sách vay ưu đãi, lãi suất, kỹ thuật, đồng thời tiến hành từng bước thay vì cấm xe xăng đột ngột. Ông nhấn mạnh yếu tố nhận thức người dân là then chốt cho sự thành công của chính sách.

Trong thời gian tới, TP HCM sẽ triển khai nhiều trạm sạc điện tại bến xe, bãi đỗ, khu dân cư và chung cư, đồng thời ban hành tiêu chuẩn an toàn phòng cháy. Chính quyền cũng phối hợp các bộ, ngành để thống nhất quy chuẩn trạm sạc và hướng dẫn cụ thể cho chung cư, đặc biệt là nhà cũ.

Về chuẩn đầu sạc, phần cứng đã thống nhất, còn phần mềm quản lý đang hoàn thiện để chia sẻ dữ liệu giữa doanh nghiệp. Ông An khẳng định chính sách xe điện sẽ được điều chỉnh linh hoạt theo thực tế.

Hiện số xe điện tại TP HCM tăng hơn 700% trong ba năm qua, đạt khoảng 100.000 chiếc. TP HCM kỳ vọng sớm hình thành hệ thống giao thông xanh, hiện đại và bền vững.

Về thói quen đi bộ trong vùng phát thải thấp , ông Bùi Hòa An nói cần thay đổi nhận thức.Khi người dân hiểu lợi ích, việc chuyển đổi sẽ trở thành thói quen, không chỉ là mệnh lệnh.