Trung Quốc xây dựng 'Kênh đào Suez' trên bộ kết nối Á-Âu, bỏ qua đường biển: Hà Nội cũng là một mắt xích

Tờ South China Morning Post (SCMP) đưa tin, trong một thập kỷ qua, thành phố Trùng Khánh của Trung Quốc đã nhanh chóng phát triển thành một trung tâm thương mại quốc tế quan trọng, được thúc đẩy bởi hai mạng lưới đường sắt xuyên biên giới lớn: một tuyến kéo dài về phía tây đến Đức, tuyến còn lại về phía nam đến Singapore.

Những hành lang này mang lại cho Trung Quốc khả năng tiếp cận nhanh hơn, đáng tin cậy hơn với các thị trường toàn cầu và cung cấp cho các quốc gia đối tác những tuyến đường trực tiếp đi vào nội địa rộng lớn của Trung Quốc.

"Kênh đào Suez" chiến lược về đường sắt

Theo SCMP, tham vọng của Bắc Kinh đối với Trùng Khánh không chỉ dừng lại ở việc tạo thuận lợi thương mại; thành phố này được đặt mục tiêu trở thành một "Kênh đào Suez" chiến lược về đường sắt, nối liền châu Á và châu Âu. Sự phát triển này cho thấy Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - đang mở rộng phạm vi thương mại toàn cầu trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng và nguy cơ tách rời kinh tế khỏi Mỹ.

Liu Yizhen - Phó tổng giám đốc Công ty Vận hành Hành lang Đường bộ - Đường biển Mới, đơn vị quản lý tuyến vận tải hàng hóa đến Đông Nam Á - cho biết: "Vận chuyển hàng hóa từ ASEAN đến châu Âu qua Trùng Khánh bằng đường sắt nhanh hơn từ 10 đến 20 ngày so với vận tải đường biển truyền thống."

ASEAN Express - chuyến tàu đầu tiên trên tuyến đường cao tốc này - đã ra mắt vào tháng 10 năm ngoái, khởi hành từ Hà Nội và đến Trùng Khánh sau 5 ngày, trước khi tiếp tục đến Malaszewicze (Ba Lan). Tính đến tháng 4, tuyến đường này đã vận chuyển lượng hàng hóa trị giá 1,65 tỷ nhân dân tệ (229,6 triệu USD).

Bất chấp địa hình đồi núi hiểm trở và khoảng cách xa các cảng biển, Trùng Khánh vẫn phát triển mạnh mẽ về công nghiệp. Theo báo cáo của thị trưởng thành phố vào năm 2024, Trùng Khánh sản xuất 1/3 số máy tính xách tay trên toàn thế giới.

Bên cạnh đó, các thương hiệu xe điện Trung Quốc như Seres Automobile (hợp tác với Huawei Technologies) và Changan Automobile thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc đã tận dụng mạng lưới đường sắt để thúc đẩy xuất khẩu. Nhà máy lắp ráp xe điện của Changan ở phía tây Trùng Khánh sản xuất 50 xe mỗi giờ, nhiều xe được xuất khẩu sang các thị trường xe tay lái nghịch như Thái Lan. Xe điện thành phẩm được vận chuyển thẳng đến Ga Tuanjiecun để xuất khẩu.

“Tại Trùng Khánh, cứ bốn xe xuất khẩu thì có một xe được vận chuyển quốc tế từ Ga Tuanjiecun”, Han Chao - Phó chủ tịch của Công ty Xây dựng HubPark Logistics Quốc tế Trùng Khánh - cho biết. Ông cũng hy vọng thế mạnh sản xuất của thành phố này sẽ làm tăng sức hấp dẫn của Asean Express.

Giảm thiểu rủi ro

Theo SCMP, việc Trung Quốc tập trung chiến lược vào các tuyến đường như ASEAN Express cũng phản ánh nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Mỹ trong bối cảnh căng thẳng thương mại do chính quyền Tổng thống Donald Trump khởi xướng. Các dự án cơ sở hạ tầng gần đây bao gồm Cảng Chancay của Peru - cảng nước sâu Thái Bình Dương đầu tiên của Nam Mỹ - do công ty COSCO của Trung Quốc nắm giữ phần lớn cổ phần, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa trực tiếp đến Trung Quốc trong 23 ngày.

Hồi tháng 5, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC)-Trung Quốc, các nhà lãnh đạo Trung Quốc, ASEAN và GCC đã ký một tuyên bố cam kết tăng cường "kết nối liền mạch", củng cố cam kết của Trung Quốc đối với phát triển cơ sở hạ tầng kết nối Châu Á, Đông Nam Á và Vùng Vịnh.

Tuy nhiên, theo SCMP, thách thức vẫn còn đó. Các tuyến chính của Đường sắt Tốc hành Trung Quốc - Châu Âu (China-Europe Railway Express) đi qua Nga, và chiến sự tại Ukraine từ năm 2022 đã khiến nhiều thương nhân châu Âu phải quay lại vận tải đường biển do lo ngại về lệnh trừng phạt.

Tuyến đường sắt này đã phục hồi một phần hoạt động kinh doanh sau các cuộc tấn công vào cuối năm 2023 của lực lượng Houthi ở Yemen vào các tàu trên Biển Đỏ. Tuy nhiên, các vụ tịch thu hàng hóa của Nga nhắm vào các mặt hàng lưỡng dụng vào tháng 10/2023 đã tiếp tục làm gián đoạn thương mại, khiến nhiều công ty vận tải bất ngờ.

Dữ liệu chính thức cho thấy khối lượng hàng hóa vận chuyển theo hướng Tây trên tuyến Đường sắt Tốc hành Trung Quốc - Châu Âu đã giảm 22,1% từ tháng 1 đến tháng 4/2025 so với cùng kỳ năm ngoái.

"Gần đây, lưu lượng hàng hóa đã có sự phục hồi nhất định", Hu Ting - một nhân viên nhà ga Trùng Khánh - cho biết. "Tuy nhiên, chiến sự và các lệnh trừng phạt vẫn chắc chắn sẽ có những tác động nhất định."

Để giảm thiểu rủi ro, Trung Quốc còn đang phát triển Hành lang Trung Á (Mid Corridor) - một tuyến đường biển và đường sắt kết hợp, tránh Nga qua Biển Caspi.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc - Trung Á hồi tháng 6, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev đã đề xuất xây dựng một nhà ga hàng hóa chung tại cảng Kuryk của nước này.

Theo SCMP, tuyến đường này đang gặp phải những rào cản như gió mạnh, tắc nghẽn hậu cần và thủ tục hải quan kéo dài, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển. Ngoài ra, với việc trợ cấp bị cắt giảm, những lo ngại về lợi nhuận đang hiện hữu.

"Dịch vụ tàu chở hàng của chúng tôi có thể sinh lời hay không phần lớn phụ thuộc vào việc các nhà cung cấp nước ngoài có giữ được giá cả cạnh tranh hay không", Han Chao - Phó chủ tịch của Công ty Xây dựng HubPark Logistics Quốc tế Trùng Khánh - cho biết. Tuy nhiên, ông vẫn lạc quan: "Bất kỳ nỗ lực mới nào cũng phải trải qua quá trình phát triển. Tuyến hành lang phía Bắc cũ cũng đã mất hơn một thập kỷ phát triển để đạt được quy mô hiện tại."