Từ 'giỏ hàng quốc dân' đến 'ông vua siêu chip': Alibaba đang tái cơ cấu sâu sắc, nhắm gây dựng đễ chế 1 nghìn tỷ USD

Alibaba , một trong những tên tuổi định hình sự phát triển của thương mại điện tử Trung Quốc, đang trải qua làn sóng tái cơ cấu sâu sắc về chiến lược trong thời đại trí tuệ nhân tạo. Sau quãng thời gian mắc nhiều sai lầm quản trị, tụt lại trong một số mảng trước các đối thủ mới như Pinduoduo hay các nền tảng video – livestream vốn trở nên phổ biến – tập đoàn này giờ đây đổ dồn nguồn lực khổng lồ vào AI, hạ tầng đám mây và chip, với tham vọng không chỉ duy trì vị thế dẫn đầu mà còn vươn lên đẳng cấp toàn cầu.

Theo CNBC, mới đây, Alibaba dẫn đầu vòng đầu tư khoảng 100 triệu USD vào startup robot hình người X Square Robot, 60 triệu USD vào startup phát triển ứng dụng video AI PixVerse, đồng thời công bố quan hệ chiến lược với hãng điện thoại Honor để hợp tác về AI. Từ tháng 11/2022 – thời điểm OpenAI mở ChatGPT cho công chúng – đến nay, tập đoàn này đã tham gia vào các thương vụ trị giá hơn 3,3 tỷ USD trong lĩnh vực AI, bao gồm các startup như Moonshot, MiniMax, và robotics như Limx Dynamics.

Không chỉ dừng ở việc đầu tư bên ngoài, Alibaba tiến hành cải tổ mạnh mẽ nội bộ. Công ty công bố vào tháng 2/2025 sẽ chi khoảng 380 tỷ nhân dân tệ (khoảng 52-53 tỷ USD) trong 3 năm tới cho hạ tầng điện toán đám mây và AI. Trong năm vừa qua, hơn 100 tỷ nhân dân tệ đã được dùng cho nghiên cứu và hạ tầng AI, theo nhận định của chuyên gia Wei Sun từ Counterpoint Research.

Động thái đánh dấu một sự chuyển hướng rõ nét phong cách kinh doanh của Alibaba – từ công ty nổi tiếng với “giỏ hàng mua sắm” (shopping carts) sang “siêu chip” (superchips), nghĩa là từ thương mại điện tử thuần túy sang việc kiểm soát hạ tầng AI, cloud, chip, robot – những mảng cần đầu tư vốn lớn, năng lực kỹ thuật cao và có thể tạo ra biên lợi nhuận lớn hơn trong dài hạn.

Một trong những điểm yếu của Alibaba trước đây là quản trị bị phân mảnh, mất động lực đổi mới và quá phụ thuộc vào các mảng thương mại điện tử truyền thống. Khi livestream bán hàng, video thương mại hay các nền tảng mới bùng lên, Alibaba không bắt kịp nhanh bằng Pinduoduo hay các nền tảng thuộc hệ sinh thái ByteDance. Thêm vào đó, môi trường chính sách và kiểm soát công nghệ tại Trung Quốc và thị trường quốc tế đặt ra nhiều thách thức cho việc mở rộng.

Chiến lược AI lần này được xem như lời đáp mạnh mẽ: công ty không chỉ muốn là người chơi trong cuộc đua thương mại điện tử, mà muốn là một trong những trung tâm AI, cloud, chip ở Trung Quốc và thậm chí toàn cầu. Kết quả ban đầu cho thấy doanh thu từ dịch vụ đám mây của Alibaba tăng khoảng 26% hàng năm, đạt khoảng 33,4 tỷ nhân dân tệ trong quý gần nhất, được thúc đẩy chủ yếu bởi nhu cầu lớn từ việc triển khai các mô hình AI. Cùng lúc, doanh thu tổng thể quý vừa rồi cũng tăng khoảng 8% so với cùng kỳ năm trước đạt 280,2 tỷ nhân dân tệ (~38,4 tỷ USD).

Chuyên gia từ Informal source nhận định về chip nội bộ của Alibaba : “Alibaba đã bắt đầu sử dụng chip do chính mình thiết kế để huấn luyện các mô hình AI, thay thế một phần sử dụng chip của Nvidia, trong bối cảnh hạn chế xuất khẩu chip đặt ra áp lực cho các công ty Trung Quốc phát triển công nghệ nội địa”.

Một trong những sản phẩm nổi bật là HanGuang, con chip trí tuệ nhân tạo (AI) đầu tiên do Alibaba Cloud công bố vào năm 2019 và tiếp tục được cải tiến trong các thế hệ sau. Đây là chip AI chuyên dụng được thiết kế để xử lý các tác vụ học máy và thị giác máy tính với tốc độ vượt trội, đóng vai trò như “bộ não” trong hạ tầng AI của Alibaba .

Điểm đặc biệt của HanGuang nằm ở khả năng xử lý song song khối lượng dữ liệu khổng lồ. Theo công bố của Alibaba , thế hệ HanGuang 800 có thể thực hiện tới 78.563 suy luận ảnh mỗi giây, nhanh hơn 12 lần so với các GPU thương mại cùng thời điểm. Không chỉ tốc độ, con chip này còn tiết kiệm năng lượng đáng kể, khi tiêu thụ điện năng chỉ bằng một phần mười so với GPU khi chạy các mô hình AI cỡ lớn.

HanGuang vì thế được xem là công cụ quan trọng để Alibaba giảm chi phí điện toán và nâng cao hiệu quả vận hành trong dịch vụ đám mây. Trong dài hạn, nếu các thế hệ chip tiếp theo tiếp tục đạt hiệu suất cao và chứng minh độ ổn định, Alibaba hoàn toàn có thể mở ra hướng đi mới: trở thành nhà cung cấp chip AI nội địa hàng đầu Trung Quốc, cạnh tranh với cả Nvidia và các công ty bán dẫn lớn khác.

Dĩ nhiên, chiến lược với quy mô “khủng” như vậy tồn tại không ít rủi ro. Một mặt, đầu tư hạ tầng AI và cloud đòi hỏi chi phí vốn lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài – máy chủ, trung tâm dữ liệu, chip chuyên dụng, yêu cầu điện năng, làm mát, bảo vệ an ninh mạng và cả vấn đề quy định xuất khẩu công nghệ. Alibaba từng phải hủy bỏ kế hoạch niêm yết đơn vị đám mây vào tháng 11/2023 vì lo ngại về kiểm soát xuất khẩu chip AI từ Mỹ sang Trung Quốc, điều cho thấy bên ngoài đầu tư còn phải đối mặt với rào cản chính trị và luật pháp.

Mặt khác, mặc dù chi tiêu lớn, nhà đầu tư đôi khi lo ngại rằng lợi nhuận ngắn hạn sẽ bị ảnh hưởng nếu chi phí đầu tư vượt quá tốc độ chuyển đổi của doanh thu từ các sản phẩm AI. Việc chi phí vốn quá cao cũng có thể làm giảm biên lợi nhuận nếu Alibaba không quản lý tốt việc tối ưu hóa chi phí vận hành trung tâm dữ liệu – năng lượng, nhân lực, hiệu suất sử dụng.

Tuy nhiên, xét cho cùng, một lợi thế lớn mà Alibaba đang tận dụng là lượng dữ liệu khổng lồ mà họ đã tích lũy được trong nhiều năm từ thương mại điện tử, từ người dùng, từ các dịch vụ kỹ thuật số đi kèm – và hạ tầng đám mây đang phát triển nhanh chóng. Điều này giúp Alibaba có một nền tảng dữ liệu và năng lực tính toán để xây dựng/huấn luyện mô hình AI, phát triển sản phẩm sáng tạo hơn – từ AI tạo nội dung cho video, hình ảnh, đến những ứng dụng thương mại thông minh cho khách hàng và doanh nghiệp. Việc hợp tác với startup video AI như PixVerse, với humanoid robotics như X Square Robot,... cho thấy Alibaba không chỉ muốn mua lại startup mà nhăm nhe xây dựng cả một hệ sinh thái AI bao phủ.

“Những khoản đầu tư vào AI của chúng tôi đã bắt đầu mang lại kết quả cụ thể. Chúng tôi đang nhìn thấy một con đường ngày càng rõ ràng để AI thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của Alibaba ”, Eddie Wu, CEO Alibaba Group — phát biểu với các nhà phân tích sau khi công bố lợi nhuận đám mây.

Trong mắt nhà đầu tư, thị trường đã đón nhận bước đi này rất tích cực. Cổ phiếu Alibaba được giao dịch ở nước ngoài đã tăng hơn 90% tính từ đầu năm, phần lớn nhờ hy vọng vào động lực tăng trưởng mới từ AI và cloud. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu Alibaba có thể duy trì đà này đủ lâu để chuyển đổi cấu trúc kinh doanh của mình.

Con đường từ thương mại điện tử sang một tập đoàn AI toàn diện cho thấy tham vọng lớn, nhưng đòi hỏi tính kỷ luật cao trong đầu tư, ưu tiên đúng các dự án có khả năng tạo ra lợi nhuận cao, đồng thời kiểm soát rủi ro tài chính và chính trị nhằm tạo ra một đế chế 1 nghìn tỷ USD trong tương lai. Chỉ cần sai một bước, chi phí tổn thất có thể rất lớn.

Theo: CNBC, SCMP