'Xương sống' chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu tại một quốc gia châu Á lao đao: Hàng triệu lao động bị ảnh hưởng, doanh nghiệp nhỏ ít nguồn lực không thể thích nghi

Trong một nhà máy nhỏ ở Hekinan, ngoại ô Tokyo, Asahi Tekko – một doanh nghiệp sản xuất phụ tùng ô tô truyền thống 84 năm tuổi – vẫn ngày ngày chế tạo các chi tiết nhỏ cho Lexus và Land Cruiser, góp phần tạo nên xương sống của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, những chính sách dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump đang khiến tương lai của họ bất ổn hơn bao giờ hết. Mức thuế nhập khẩu lên tới 25% trước đây áp dụng cho ô tô và linh kiện không chỉ đe dọa tới những công ty như Asahi Tekko, mà còn đặt dấu hỏi lớn về khả năng duy trì của hàng nghìn doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức - những mắt xích quan trọng trong ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Trong năm 2024, ngành ô tô và phụ tùng chiếm tới khoảng 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ của Nhật Bản và Hàn Quốc, trong khi tỷ trọng này của Đức cũng ở mức gần 20 %. Cú đánh mạnh mẽ mang tên thuế quan vì thế không chỉ khiến giá trị thị trường lao dốc, mà cả tâm lý nhà đầu tư cũng lung lay nghiêm trọng. Hệ quả là nhiều công nhân mất việc, doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, và nền kinh tế các nước xuất khẩu này phải đối mặt với sức ép chưa từng có trong chuỗi cung ứng.

Việc Mỹ áp dụng mức thuế đến 25% vào đầu tháng 4 đã ngay lập tức khiến cổ phiếu của Toyota, Honda và Hyundai lao dốc, cuốn đi hàng chục tỷ đô la giá trị thị trường chỉ trong một ngày. Các chính phủ xem đây như mối đe dọa trực tiếp đến “niềm tự hào quốc gia”, theo Reuters.

Tổn thất kinh tế đang lan rộng khắp toàn ngành. Thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Nhật Bản sẽ sớm hạ mức thuế 25% đắt đỏ, song ngay cả khi điều đó xảy ra, nhiều nhà quan sát vẫn cảnh báo hậu quả lâu dài sẽ không hiện hữu ngay lập tức mà tiềm ẩn mối đe dọa cho các doanh nghiệp nhỏ vốn ít nguồn lực để thích ứng nhanh.

Asahi Tekko chưa cảm nhận được toàn bộ tác động của mức thuế quan, vốn sẽ được áp dụng ở mức 15% theo thỏa thuận mới. Tuy nhiên, sự bất ổn vẫn đang khiến công ty lo ngại. Ông Kimura sợ rằng chúng có thể ảnh hưởng đến nhu cầu ô tô của Mỹ và làm giảm nhu cầu phụ tùng của công ty. “Khi nói đến mức độ tác động của các mức thuế quan này, chúng tôi không có phép tính nào cả”, ông nói.

Dưới thời chính quyền Donald Trump, hầu như tất cả các quốc gia sản xuất ô tô lớn nhất thế giới đều phải chịu mức thuế quan hai chữ số đối với ô tô và phụ tùng ô tô. Trong khi các nhà sản xuất ô tô nước ngoài lớn, chẳng hạn như Toyota, có lợi nhuận để bù đắp chi phí gia tăng, các chuyên gia trong ngành dự đoán tác động tàn phá hơn nữa sẽ đến mạng lưới dày đặc các nhà cung cấp phụ tùng ô tô, vốn sản xuất mọi thứ, từ piston đến dây điện.

Tại các quốc gia sản xuất ô tô lớn nhất thế giới như Nhật Bản, Đức và Hàn Quốc, hàng ngàn nhà cung cấp phụ tùng vừa và nhỏ đóng vai trò xương sống của ngành sản xuất. Mỹ là nước mua xe thành phẩm lắp ráp lớn nhất tại các quốc gia này, và đối với Nhật Bản và Hàn Quốc, Mỹ cũng là nước nhập khẩu linh kiện trực tiếp lớn nhất.

Không giống như một số nhà sản xuất ô tô, các nhà cung cấp thường hoạt động với biên lợi nhuận rất mỏng và không có tiền để đầu tư chuyển sản xuất sang các quốc gia khác. Thuế quan cũng chỉ là vấn đề mới nhất đối với các công ty vốn đang phải đối mặt với xu hướng chuyển dịch sang xe điện.

“Các công ty nhỏ hơn trong ngành công nghiệp ô tô không có đủ đòn bẩy để thích ứng với thuế quan”, Michael Robinet, phó chủ tịch của S&P Global Mobility, một công ty cung cấp thông tin ô tô, cho biết. Việc chuyển đổi sang xe điện và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các đối thủ Trung Quốc đã khiến các nhà cung cấp phải hợp nhất. “Thuế quan chỉ là một chất xúc tác”, ông nói.

Theo The NY Times, ngành phụ tùng ô tô của Nhật Bản sử dụng hơn 600.000 lao động tại khoảng 20.000 công ty, nhiều công ty trong số đó là các ngành công nghiệp thiết yếu ở các vùng nông thôn của đất nước. Ngành phụ tùng của Hàn Quốc sử dụng khoảng 330.000 lao động, trong khi ở Đức, các nhà cung cấp chiếm khoảng 30% trong số hơn 700.000 lao động trong ngành ô tô.

Sự gián đoạn trong dòng chảy thương mại đã trở nên rõ ràng. Tại Nhật Bản, giá trị và khối lượng phụ tùng ô tô xuất khẩu sang Mỹ đã giảm hàng tháng kể từ tháng 5, khi thuế quan đối với mặt hàng này có hiệu lực. Trong tháng 7, giá trị phụ tùng ô tô xuất khẩu sang Mỹ đã giảm 17,4% so với cùng kỳ năm trước.

Trong một cuộc khảo sát gần đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Hàn Quốc, tổ chức kinh doanh lớn nhất Hàn Quốc, 81% các công ty ô tô và linh kiện ô tô cho biết thuế quan sẽ gây tổn hại đến thu nhập của họ.

Bà Hildegard Müller, chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức, cho biết thuế quan đã khiến ngành công nghiệp ô tô Đức thiệt hại hàng tỷ đô la. Tháng trước, Liên minh Châu Âu đã đạt được thỏa thuận với Mỹ để giảm thuế ô tô xuống còn 15%, nhưng bà Müller cho biết thỏa thuận này không mang lại sự rõ ràng hay cải thiện nào cho các doanh nghiệp.

Đối với một số quan chức và công nhân ngành công nghiệp ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức, nỗi lo sợ thường trực là chi phí thuế quan tăng cao sẽ buộc một số nhà cung cấp phải chuyển sản xuất từ nước sở tại sang Mỹ. Điều này sẽ làm suy yếu các ngành công nghiệp trong nước và gây áp lực lên tăng trưởng kinh tế.

Ông Kimura, giám đốc điều hành của Asahi Tekko, cho biết hiện tại công ty không có kế hoạch thay đổi đáng kể bộ máy vận hành. Công ty sẽ tiếp tục theo dõi nhu cầu tại thị trường Mỹ đồng thời cố gắng tăng hiệu quả, đặc biệt là bằng cách sử dụng nhiều hơn trí tuệ nhân tạo.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, ông Kimura đã hỏi một bot cá nhân hóa do ông tự tạo trên ChatGPT, có tên là "Kimutetsu", về cách giảm thiểu tác động của thuế quan đối với doanh nghiệp của mình. Bot trả lời rằng ông nên tận dụng áp lực bên ngoài như một bàn đạp để thay đổi cấu trúc công ty và làm cho nó có lợi nhuận hơn.

Theo: WSJ, The NY Times