Doanh nghiệp đầu tiên đăng ký chứng nhận khu công nghiệp sinh thái

Tiên phong từ chuyên sâu tới xanh - sinh thái

Để được công nhận là khu công nghiệp (KCN) sinh thái, các chủ đầu tư hạ tầng và doanh nghiệp trong KCN phải đáp ứng nhiều quy định tại Nghị định số 35/2022 của Chính phủ. Chẳng hạn, chủ đầu tư hạ tầng KCN phải bảo đảm cung cấp các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp , như đào tạo lao động, tư vấn kỹ thuật, xúc tiến thương mại. Đồng thời, xây dựng và vận hành cơ chế giám sát tài nguyên, năng lượng và chất thải để đánh giá hiệu quả hoạt động của KCN. Đây là điểm khác biệt căn bản so với KCN truyền thống, bởi nhà đầu tư hạ tầng trong KCN sinh thái không chỉ là đơn vị xây dựng cơ sở vật chất mà còn đóng vai trò "điều phối viên" của toàn bộ hệ sinh thái công nghiệp. Đặc biệt, KCN phải có ít nhất một mô hình cộng sinh công nghiệp được thiết lập, tức là chất thải, phụ phẩm hoặc năng lượng dư thừa của doanh nghiệp này được sử dụng làm đầu vào cho doanh nghiệp khác. Doanh nghiệp phải áp dụng các hệ thống quản lý tiên tiến như ISO 14001 (hệ thống quản lý môi trường ) hoặc các tiêu chuẩn tương đương, bảo đảm hoạt động sản xuất thân thiện với môi trường …

Ảnh: TBPM

Theo nhiều chủ đầu tư, một trong những tiêu chí "gây khó" cho các KCN là mô hình cộng sinh công nghiệp. Thế nhưng tại KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3, mô hình cộng sinh này đã được thiết lập ngay từ đầu. Ví dụ, Công ty TNHH Zinc Oxide Việt Nam (ZOCV) tiếp nhận chất thải là bụi lò thép hồ quang điện từ các doanh nghiệp sản xuất thép trong các KCN khác, lân cận để làm nguyên liệu để sản xuất ra các sản phẩm như kẽm oxit, chì tinh chế…

Cụ thể, năm 2024 công ty xử lý lượng bụi 91.570 tấn; thu hồi được 30.200 tấn oxit kẽm tinh khiết, tương đương tiết kiệm khai thác khoảng 45.000 tấn quặng kẽm. Song song, công ty sử dụng hạ tầng dùng chung gồm sử dụng khí thiên nhiên chung tuyến ống ngầm hóa do Công ty TNHH Năng lượng khí Sojitz Osaka (SOGEC) cung cấp; sử dụng khí công nghiệp được Công ty cổ phần Nippon Sanso Việt Nam trong KCN cung cấp; sử dụng hạ tầng viễn thông được cung cấp bởi Công ty Viễn thông Viettel và VNPT… Tất cả những việc này giúp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.

Tương tự, mô hình cộng sinh cũng được thể hiện qua các trao đổi nguyên vật liệu, sản phẩm giữa các doanh nghiệp tại KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3 như trao đổi sản phẩm hóa chất ngành giấy giữa Công ty Seiko PMC và Nhà máy giấy KOA; trao đổi sản phẩm thùng nhựa IBC giữa Công ty Schutz và Công ty Tosoh; trao đổi sản phẩm rulo thép giữa Công ty Tân Thuận Đức và Công ty Mi Jack Việt Nam… Các hoạt động đó giúp gia tăng hiệu suất sử dụng tài nguyên; tăng tỷ lệ nội địa hóa; tiết kiệm chi phí vận hành; tối ưu hóa chuỗi cung ứng nội bộ trong KCN, giảm phát thải…

Thực tế, VN đã có quy định cụ thể về KCN sinh thái bằng Nghị định số 35/2022 của Chính phủ với hệ thống tiêu chí rõ ràng và Thông tư 05/2025 của Bộ Kế hoạch - Đầu tư. Nhưng đến nay, cả nước vẫn chưa có KCN nào được công nhận cấp chứng chỉ là KCN sinh thái. Thế nên, việc Công ty CP Thanh Bình Phú Mỹ 3 đã nộp hồ sơ đăng ký chứng nhận KCN sinh thái được xem là tiên phong trong quá trình thực hiện mô hình này.

Nỗ lực của chủ đầu tư

Ngoài tiêu chí đáp ứng mô hình cộng sinh công nghiệp, để đạt được tiêu chuẩn sinh thái, KCN cũng phải có tối thiểu 20% các doanh nghiệp trong KCN thực hiện sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn. Tại KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3, nhiều doanh nghiệp đã đáp ứng được tiêu chí này. Đó là Công ty cổ phần Nippon Sanso Việt Nam chuyên sản xuất và cung cấp khí công nghiệp chất lượng cao đã thực hiện tái sử dụng nước ngưng tụ từ máy nén khí để giảm lượng nước làm mát: tiết kiệm được 85 triệu đồng trong năm 2024. Đồng thời, phục hồi hiệu suất của bơm nước làm mát F72 bằng cách sử dụng lớp phủ Belzona và tiết kiệm được 143 triệu đồng năm 2025.

Ảnh: TBPM

Trong khi đó, Công ty TNHH Zinc Oxide Corporation Việt Nam thực hiện xử lý và tái chế bụi lò thép đã tối ưu hóa nhiệt độ AC & chế độ quạt, tiết kiệm 146.292 kWh cũng như sửa chữa rò rỉ hệ thống khí nén và tiết kiệm được 67.627 kWh. Tương tự, Công ty TNHH Sadesa Việt Nam với ngành nghề sản xuất, chế biến và hoàn thiện đã giảm lượng nước thải ra và lượng nước tiêu thụ bằng cách tái sử dụng nước thải sau xử lý, lắp đặt hệ thống điện năng lượng mặt trời và tiết kiệm được hơn 1,26 triệu kWh…

Về phía đơn vị đầu tư, Công ty CP Thanh Bình Phú Mỹ luôn thực hiện cơ chế phối hợp giám sát đầu vào và đầu ra về sử dụng nguyên vật liệu, nước, năng lượng, hóa chất, chất thải, phế liệu trong KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3. Đồng thời, theo dõi, giám sát các doanh nghiệp có mức tiêu thụ năng lượng trọng điểm; lắp đặt thiết bị quản lý tiện ích thông minh (điện, nước, nước thải) để tăng hiệu suất sử dụng; khuyến khích doanh nghiệp thực hiện các giải pháp giảm khí nhà kính.

Hằng năm, công ty cũng thực hiện Báo cáo Phát triển bền vững; Báo cáo tối đa hóa lợi ích cho lao động địa phương; Báo cáo phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ; Báo cáo duy trì kết nối và đối thoại với cộng đồng… Những báo cáo này đều cho thấy doanh nghiệp đã đảm bảo cơ sở hạ tầng tiện ích đáp ứng được bảo vệ môi trường; tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường; xử lý nước thải đạt chuẩn cột A; thực hiện tái sử dụng nước thải công nghiệp; tăng cường sử dụng nguồn năng lượng tái tạo; thực hiện trách nhiệm xã hội; tối ưu hóa nguồn lao động địa phương; đảm bảo quyền lợi người lao động… và đã đáp ứng được các tiêu chí về thực hiện bảo vệ môi trường , trách nhiệm xã hội đối với cộng đồng xung quanh.

Ngoài ra, tỷ lệ tối thiểu tổng diện tích đất cây xanh, giao thông, các khu kỹ thuật và hạ tầng xã hội dùng chung trong KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3 đạt 32,08% (trong khi quy định đạt 25%). KCN cũng đảm bảo nhà ở, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng cho người lao động làm việc với Dự án Cơ sở lưu trú công nhân (Gate Towers) có diện tích 46,67 ha và tổng vốn đầu tư 1,82 tỉ đồng sẽ đáp ứng cho nhu cầu của 10.000 người…

Với cơ sở hạ tầng chất lượng cao, hệ thống dịch vụ tiện ích đầy đủ cùng với hệ sinh thái logistic xanh, KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3 cũng được lựa chọn thực hiện thí điểm các hoạt động của Dự án "Hỗ trợ kỹ thuật xây dựng KCN kiểu mẫu/KCN thông minh theo định hướng sinh thái và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, vận hành Khu công nghiệp tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu" do Cơ quan tổ chức quốc tế Nhật Bản (Japan International Cooperation Agency - JICA) tài trợ với tổng vốn thực hiện 3,7 tỉ USD. Trong khuôn khổ dự án, KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3 đã có nhiều hội thảo kết nối các doanh nghiệp trong KCN thực hiện cộng sinh công nghiệp…

TS Nguyễn Quốc Việt, Trường ĐH Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, nhận xét: Việt Nam đã đưa ra các tiêu chí về KCN sinh thái khá đầy đủ, cụ thể. Để đáp ứng được các quy định đó đòi hỏi nỗ lực và đầu tư lớn của các chủ đầu tư. Không kể chi phí lớn mà trong việc thực thi có thể sẽ gặp nhiều khó khăn vì còn phải đảm bảo đúng được các quy định chuyên ngành. Việc đầu tư chi phí lớn có thể sẽ khiến giá cho thuê mặt bằng tại KCN lên cao, khó cạnh tranh để thu hút doanh nghiệp . Điều đó khiến nhiều chủ đầu tư ngần ngại và có thể là một nguyên nhân chưa đẩy mạnh thực hiện KCN sinh thái. Đặc biệt, tiêu chí phải xây dựng mô hình cộng sinh công nghiệp là không dễ đối với các doanh nghiệp cùng ngành, cùng lĩnh vực trong một KCN…

Vì vậy, đơn vị nào đạt được chứng chỉ KCN sinh thái đã thể hiện được tầm nhìn chiến lược, đầu tư dài hạn bởi việc này không chỉ giúp tăng khả năng cạnh tranh mà còn làm tăng năng suất, chất lượng trong KCN, trở thành đơn vị kiểu mẫu tại VN.

Lợi thế của khu công nghiệp xanh - sinh thái

Tại hội thảo mới đây về "Hướng dẫn thực hiện Thông tư 05/2025: Lộ trình chứng nhận KCN sinh thái tại Việt Nam" do Bộ Tài chính phối hợp với Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên Hiệp Quốc (UNIDO) tổ chức, bà Sibylle Bachmann, Trưởng ban Hợp tác, Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam, chia sẻ: Lộ trình chứng nhận KCN sinh thái là một cột mốc quan trọng trong quá trình chuyển đổi của Việt Nam hướng tới một nền kinh tế xanh, bền vững và cạnh tranh hơn. KCN sinh thái là một giải pháp mạnh mẽ nhằm hài hòa giữa phát triển công nghiệp với bền vững môi trường , mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Thụy Sĩ tự hào đồng hành chặt chẽ với UNIDO, Bộ Tài chính và các bên liên quan khác để biến tầm nhìn này thành hiện thực.

Ảnh: TBPM

Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, KCN xanh có thể giúp tăng năng suất lao động từ 15 - 25% nhờ áp dụng công nghệ cao, cải thiện môi trường làm việc và thu hút nhân sự chất lượng. Đồng thời, đây là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt tiếp tục tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang có nhiều biến động nhanh nhưng xu thế chuyển đổi xanh - bền vững vẫn đang được yêu cầu chặt chẽ. Để không bỏ lỡ cơ hội, bản thân các doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghiệp xanh vì đây là yêu cầu bắt buộc nếu muốn tiếp tục phát triển, xuất khẩu ra thế giới.

TS Nguyễn Quốc Việt cho rằng nhu cầu dịch chuyển chuỗi sản xuất, cung ứng từ Trung Quốc và một số nước sang Việt Nam vẫn đang diễn ra. Các nhà sản xuất có xu thế tìm kiếm địa điểm cung cấp đủ hạ tầng với chi phí phù hợp, có đội ngũ lao động, triển khai nhanh. Đặc biệt, các nhà xuất khẩu đang chịu sức ép về trách nhiệm trong chuỗi thương mại, sản xuất nhằm đảm bảo tiêu chí xanh, tiết kiệm năng lượng, sản xuất tuần hoàn. Chính vì vậy, khi KCN đáp ứng được các tiêu chí về hệ thống xử lý chất thải, cung cấp năng lượng sạch và nhất là có những doanh nghiệp cung cấp được các sản phẩm phù hợp cho đầu vào theo mô hình cộng sinh sẽ có lợi thế lớn để các tập đoàn lựa chọn. Đây cũng là lợi thế chung cho cả chủ đầu tư lẫn doanh nghiệp hoạt động tại KCN với lợi thế so sánh rất lớn.