Doanh nghiệp vận tải ủng hộ đề án chuyển từ xe xăng sang xe điện của TP.HCM, kiến nghị xem xét lộ trình phù hợp

Kỳ vọng kiểm soát khí thải trong lĩnh vực giao thông

Mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã có văn bản gửi UBND TP về tổng hợp các đề xuất đóng góp ý kiến và đồng hành của các thành viên hệ sinh thái xe điện  đối với chương trình chuyển đổi xanh của thành phố.

Theo Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, nhìn chung, các góp ý từ chuyên gia và các thành viên trong hệ sinh thái xe điện đều bày tỏ sự ủng hộ về mục tiêu, tính cấp thiết của các nhiệm vụ liên quan đến chuyển đổi xanh , kiểm soát khí thải trong lĩnh vực giao thông của thành phố.

Các định hướng lớn gồm: chuyển đổi toàn bộ xe buýt sang điện trước năm 2030; phủ xanh các vùng phát thải thấp tại đặc khu Côn Đảo và khu vực Cần Giờ; chuyển đổi toàn bộ xe hai bánh dùng xăng sang xe điện đối với xe công nghệ và giao hàng.

Dự thảo đề án vạch ra lộ trình chuyển đổi từ năm 2026 đến 2029. Từ tháng 1/2026, thành phố sẽ triển khai các chính sách ưu đãi và ngừng cấp phù hiệu mới cho xe máy xăng, đồng thời yêu cầu các tài xế hiện sử dụng xe xăng đã đăng ký trước thời điểm này lập kế hoạch chuyển đổi sang xe điện . Đến tháng 1/2027, xe máy xăng sẽ bị hạn chế hoạt động trong giờ cao điểm tại các vùng phát thải thấp được quy định. Giai đoạn tiếp theo, từ tháng 1/2028, thành phố sẽ siết chặt các quy định kiểm soát khí thải. Đến tháng 12/2029, xe máy xăng sẽ bị cấm hoàn toàn trên các nền tảng gọi xe công nghệ và giao hàng.

Để hỗ trợ tài xế, HIDS đề xuất một loạt chính sách, bao gồm miễn 100% phí trước bạ, phí đăng ký biển số và thuế VAT cho xe máy điện từ năm 2026 đến 2029. Ngoài ra, thành phố kiến nghị Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước thiết lập cơ chế vay ưu đãi với lãi suất tối đa 6%/năm, đồng thời hỗ trợ ít nhất 2% lãi suất từ ngân sách thành phố.

Các ngân hàng sẽ phối hợp với tài xế hoặc doanh nghiệp vận tải công nghệ để trích nợ tự động từ cước vận tải, đảm bảo việc trả nợ đúng hạn.

Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế thuộc HIDS , nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi xe máy của tài xế công nghệ sang điện sẽ mang lại tác động giảm phát thải lớn gấp nhiều lần so với xe cá nhân, đồng thời khẳng định chính sách được thiết kế để không ai bị bỏ rơi, đặc biệt là nhóm lao động có thu nhập thấp.

Kêu gọi lộ trình dài hơn, trước mắt tập trung xây dựng hạ tầng

Các doanh nghiệp sản xuất xe điện cho biết sẵn sàng đóng góp tích cực và quá trình chuyển đổi xanh của giao thông Việt Nam. Ông Liu Jia, Tổng Giám đốc Yadea Việt Nam đánh giá chính sách chuyển đổi sang xe điện là bước đi phù hợp với xu hướng toàn cầu và nhu cầu của người tiêu dùng về phương tiện tiết kiệm, tiện lợi và thân thiện môi trường. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng việc triển khai cần cân nhắc khả năng chi trả của người tham gia giao thông.

Hay với Selex Motors, trong văn bản góp ý gửi Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS ), doanh nghiệp này cho rằng các chính sách hỗ trợ người dùng và tài xế chuyển đổi xe điện trên địa bàn TP HCM là rất quan trọng, cấp thiết để thúc đẩy giao thông xanh, hệ sinh thái công nghiệp xe máy điện ở Việt Nam.

Các đề xuất cụ thể của Selex Motors về hỗ trợ cho tài xế chuyển đổi là giảm thuế, phí: Miễn phí đăng ký trước bạ, phí ra biển số và thuế GTGT khi tài xế mua xe chuyển đổi trong 5 năm, áp dụng trên giá xe không quá 25 triệu đồng (tổng hỗ trợ tối đa khoảng 4,5 triệu đồng/xe).

Đồng thời, Selex Motors cũng kêu gọi có chính sách vay với lãi suất ưu đãi (thấp hơn lãi suất ngân hàng 2%) chỉ cần dựa trên lịch sử hoạt động cho tài xế mua xe máy điện. Các nguồn vay này được thành phố bảo đảm. Các tài xế chạy xe điện cho dịch vụ vận tải sẽ được miễn các khoản khấu trừ cho thuế thu nhập cá nhân phát sinh trên mỗi cuốc xe.

Các nền tảng gọi xe công nghệ, hầu hết bày tỏ sự ủng hộ đối với chủ trương chuyển đổi của TP.HCM. Trong văn bản đóng góp ý kiến, các nền tảng này đánh giá cao mục tiêu giảm khí thải và đóng góp vào lộ trình Net Zero, coi đây là một giải pháp quan trọng để cải thiện chất lượng không khí đô thị. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng kiến nghị cơ quan quản lý cân nhắc để các chính sách cần đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và hiệu quả, tránh gây ảnh hưởng đến sinh kế của hàng trăm nghìn tài xế công nghệ và giao hàng – những người lao động vất vả với thu nhập bấp bênh.

Grab đã tiến hành khảo sát hơn 8.300 tài xế tại TP.HCM để hiểu rõ hơn về những rào cản trong việc chuyển đổi sang xe điện . Kết quả cho thấy những thách thức lớn: gần 80% tài xế chưa từng trải nghiệm xe điện , 62% chưa sẵn sàng chuyển đổi phương tiện, và chỉ khoảng 1/3 có điều kiện sạc xe qua đêm tại nơi ở. Đặc biệt, về mặt tài chính, 68% tài xế cho biết họ chỉ có thể trả góp dưới 2 triệu đồng mỗi tháng để mua xe điện mới – một con số khó khả thi với giá xe điện hiện nay.

Để quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả, nhanh chóng, cần giải quyết các mối quan ngại của tài xế, như chi phí đầu tư ban đầu cao và tính phù hợp của xe điện cho hoạt động dịch vụ liên tục 8-12 giờ mỗi ngày, hay nguy cơ bị “treo xe” do thiếu hạ tầng sạc và dịch vụ sửa chữa. Ngoài ra, nhiều tài xế gặp khó khăn trong việc tiếp cận các gói vay ưu đãi vì không đáp ứng được điều kiện về hộ khẩu, lịch sử tín dụng hoặc thu nhập ổn định.

Theo đó, các doanh nghiệp đề xuất đề án cần được đặt trong một chiến lược tổng thể về giảm phát thải và phát triển giao thông xanh, thay vì chỉ tập trung vào việc chuyển đổi số lượng xe. Điều này đòi hỏi thành phố phải xây dựng một hệ sinh thái xe điện bền vững, với hạ tầng sạc đầy đủ, nguồn cung xe điện đa dạng và các chính sách hỗ trợ tài chính cụ thể.

Grab cho rằng lộ trình chuyển đổi nên được thực hiện trong ít nhất 5 năm, với giai đoạn đầu tập trung vào việc hỗ trợ tài chính, phát triển hạ tầng sạc công cộng và thúc đẩy giao thông công cộng. Grab cũng kêu gọi một lộ trình nhân văn, đảm bảo công bằng cho nhóm lao động có thu nhập thấp, những người phụ thuộc vào nghề tài xế để kiếm sống.

Đề án chuyển đổi xe máy xăng sang điện của TP.HCM là một bước đi táo bạo, thể hiện tầm nhìn xa trong việc xây dựng một đô thị bền vững. Nếu thiết kế lộ trình hợp lý, TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu tiên phong cho các đô thị khác trong việc chuyển đổi sang giao thông xanh, mang lại không khí trong lành hơn và nâng cao chất lượng sống cho hàng triệu người dân.