Huy động nguồn lực 1,23 triệu tỷ: Cần có 'vùng an toàn' pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm

Cần cơ chế linh hoạt hơn cho địa phương

Sáng 5/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Chương trình được thực hiện trong thời gian 10 năm (từ 2026 - 2035), chia thành 2 giai đoạn 2026 - 2030 và 2031 - 2035. Trong giai đoạn 1, dự kiến tổng nguồn lực huy động thực hiện chương trình tối thiểu là 1,23 triệu tỷ đồng .

Nêu ý kiến, đại biểu Vương Thị Hương (Tuyên Quang) cho rằng, hiện nay, nhiều chính sách đã hoàn thành mục tiêu, không còn đối tượng thực hiện nhưng vẫn còn nguồn vốn. Một số chính sách đã được bố trí vốn nhưng không thể triển khai vì không đáp ứng tiêu chí, điều kiện.

Theo đại biểu, cần có một cơ chế linh hoạt hơn để các địa phương chủ động xử lý phần vốn không còn khả năng thực hiện theo thiết kế ban đầu. Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định cho phép HĐND cấp tỉnh quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước của các chương trình mục tiêu quốc gia đối với nguồn vốn được phép kéo dài của năm 2025, kèm theo các quy định về nguyên tắc điều chỉnh.

Đại biểu đoàn Tuyên Quang nhấn mạnh, cơ chế này sẽ giúp giải phóng phần vốn đóng cứng ở những chính sách, dự án không còn đối tượng hoặc không thể triển khai. Đồng thời góp phần tăng tính chủ động cho địa phương trong phân bổ, điều chỉnh nguồn lực sang các dự án, các nhiệm vụ có nhu cầu và khả năng giải ngân.

Áp dụng bộ chỉ số độc lập làm căn cứ phân bổ vốn

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) nhìn nhận, việc hợp nhất ba chương trình mục tiêu đã khắc phục phân tán nguồn lực , chồng chéo chính sách và nhiều đầu mối, nhưng cũng có nhiều vấn đề phải xử lý để Chương trình giai đoạn mới thực sự có trọng tâm, trọng điểm và khả thi.

Ông cũng phản ánh, nhiều ý kiến lo ngại khi nhu cầu vốn ngân sách trung ương tối thiểu giai đoạn 2026 - 2030 trên 240.000 tỷ đồng, nhưng hiện mới cân đối được 100.000 tỷ, đạt khoảng 41,5% nhu cầu tối thiểu.

Cần có vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, phù hợp với tinh thần chỉ đạo về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo”, ông Hà Sỹ Đồng nói.

Đại biểu cho rằng, yêu cầu huy động 33% vốn ngân sách địa phương và 28% từ doanh nghiệp, cộng đồng là không khả thi với các tỉnh nghèo, nơi ngân sách thường xuyên còn phải trông chờ vào Trung ương.

Từ đó, ông Đồng đề nghị xác định lại tỷ lệ đối ứng phù hợp, đặc biệt với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa. Ông cũng lưu ý quy định nguyên tắc phân bổ rõ ràng: ít nhất 70% vốn ngân sách trung ương phải ưu tiên cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó tối thiểu 40% cho địa bàn đặc biệt khó khăn, bảo đảm đầu tư đúng vùng lõi nghèo, đúng trọng tâm.

Bên cạnh đó, để tránh thất thoát, đầu tư dàn trải , ông Hà Sỹ Đồng đề nghị đưa vào nghị quyết yêu cầu công khai toàn bộ danh mục, vốn, tiến độ và kết quả dự án trên nền tảng số; giao MTTQ và cộng đồng dân cư giám sát bằng công cụ số theo thời gian thực để bảo đảm chương trình đạt hiệu quả cao nhất, đồng thời phòng ngừa tiêu cực.

Đại biểu đoàn Quảng Trị cũng kiến nghị áp dụng bộ chỉ số KPI độc lập để đánh giá, làm căn cứ phân bổ vốn giai đoạn 2031 - 2035. Theo ông, đây là yêu cầu quan trọng, bảo đảm chương trình không rơi vào tình trạng "đầu kỳ đặt mục tiêu cao, cuối kỳ xin điều chỉnh".