Ngành bóc phốt sếp trị giá 18 tỷ USD nhìn từ chuyện công ty của Warren Buffett nhận 4.000 đơn tố cáo

Mới đây, câu chuyện CEO Laurent Freixe của Nestlé buộc phải từ chức sau khi một tố cáo ẩn danh việc ông có quan hệ tình cảm với cấp dưới đã làm rúng động giới doanh nghiệp.

Điều khiến mọi người quan tâm hơn cả là hệ thống tố giác nội bộ của các công ty.

Trong một thế giới doanh nghiệp ngày càng phức tạp, nơi những rủi ro đạo đức và sai phạm nội bộ có thể bùng phát thành khủng hoảng toàn cầu chỉ sau một cú nhấp chuột, đường dây nóng tố giác nội bộ đang trở thành "hệ miễn dịch" quan trọng của các tập đoàn.

Tờ Wall Street Journal (WSJ) cho hay không chỉ là công cụ quản trị, những kênh ẩn danh này đã phát triển thành một ngành công nghiệp trị giá khoảng 18 tỷ USD trên toàn cầu, với các tên tuổi lớn như Navex, SpeakUp hay EQS.

Dựa trên các bên thứ 3, Nestlé năm 2024 đã xử lý 3.218 cuộc gọi và tin nhắn với các cáo buộc từ bắt nạt và quấy rối đến gian lận và xung đột lợi ích tại công ty và các nhà cung cấp. Nestlé cho biết họ đã xác minh được 20% trong số đó và kết quả là 119 người đã nghỉ việc.

Từ Enron, #MeToo đến Nestlé

"Đường dây nóng thật kỳ diệu", Raheela Anwar, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Group 360 Consulting, một công ty tư vấn doanh nghiệp có trụ sở tại Chicago, cho biết. "Bởi vì mọi người sẵn sàng nói ra sự thật."

Trong thế giới kinh doanh hiện đại, một cú điện thoại ẩn danh hay một tin nhắn qua cổng thông tin trực tuyến có thể làm lung lay cả một đế chế, hạ bệ một CEO, và tiết lộ những bí mật chấn động. Đó chính là sức mạnh của các đường dây nóng tố giác nội bộ, một ngành công nghiệp đang bùng nổ.

Đường dây tố cáo từng xuất hiện từ thập niên 1980, khởi đầu trong khu vực công để báo cáo lãng phí, tham nhũng.

Ban đầu, ý tưởng này nhen nhóm từ tại Mỹ khi các câu chuyện về lãng phí ngân sách quốc phòng trở thành chủ đề nóng, thôi thúc chính phủ tạo ra các kênh để người tố giác lên tiếng. Dịch vụ đường dây nóng khi đó đơn giản chỉ là một chiếc điện thoại "màu đỏ" đặt trên bàn làm việc của ai đó.

Tuy nhiên bước ngoặt lớn chỉ đến sau vụ Enron năm 2001. Sau đó đạo luật Sarbanes-Oxley (2002) đã buộc các công ty niêm yết ở Mỹ thiết lập hệ thống tiếp nhận tố cáo về vi phạm tài chính và đạo đức, biến đường dây nóng thành một yêu cầu bắt buộc đối với các công ty đại chúng.

Gần hai thập kỷ sau, phong trào #MeToo đã khiến các đường dây nóng bùng nổ, trở thành nơi nhân viên mạnh dạn phản ánh các vụ quấy rối tình dục và lạm quyền trong doanh nghiệp.

Theo HR Acuity, một công ty giúp người sử dụng lao động theo dõi các cuộc điều tra nội bộ và cung cấp đường dây nóng cho nhân viên, hơn 90% các công ty Mỹ có ít nhất 1.000 nhân viên vận hành đường dây nóng cho người lao động.

Nestlé là một ví dụ điển hình. Năm 2025, CEO Laurent Freixe buộc phải từ chức sau khi một tố cáo ẩn danh gửi qua nền tảng "Speak Up" của tập đoàn xác nhận ông có quan hệ tình cảm với cấp dưới, vi phạm nghiêm trọng quy định nội bộ. Đây không chỉ là câu chuyện cá nhân, mà còn phản ánh sức mạnh thực sự của hệ thống: ngay cả lãnh đạo cấp cao nhất cũng không nằm ngoài tầm giám sát.

Tại Nestlé, hầu hết các báo cáo "Speak Up" được xử lý bởi các văn phòng địa phương trên toàn thế giới, nhưng sẽ được chuyển lên cấp cao hơn, chẳng hạn như CEO nếu chúng nhạy cảm hoặc liên quan đến một thành viên của ban điều hành.

Khi có người gửi thông tin về CEO, Laurent Freixe, vào đầu năm nay, chủ tịch của tập đoàn thực phẩm khổng lồ của Thụy Sĩ và một thành viên hội đồng quản trị không điều hành khác đã dẫn đầu cuộc điều tra.

Khi Nestlé đưa ra các câu hỏi, cả hai bên đều phủ nhận việc có quan hệ tình cảm bởi CEO Freixe đã kết hôn với một cựu nhân viên khác của Nestlé.

Hội đồng quản trị của Nestlé đã thuê một công ty luật, Bär & Karrer, để điều tra sau khi có thêm những lo ngại về Speak Up, và một blogger ở Zurich đã đưa tin về vụ ngoại tình bởi những mối quan hệ như vậy là trái với chính sách của công ty.

Một phát ngôn viên của Nestlé cho biết công ty luật đã xác nhận mối quan hệ này. Kết quả là CEO Freixe đã gặp các thành viên của hội đồng quản trị và rời đi mà không có gói thôi việc. Công ty đã thông báo về sự ra đi của ông vào ngày 1/9/2025.

Ngành công nghiệp "hít drama"

Không riêng gì Nestlé, một vụ việc bị cáo buộc ngược đãi phụ nữ đã khiến một thành viên hội đồng quản trị của Credit Suisse bị sa thải vào năm 2021 sau một cuộc gọi nặc danh đến đường dây nóng. Năm ngoái, Chemours, nhà sản xuất Teflon, đã mở một cuộc điều tra kế toán sau một cuộc gọi nặc danh đến đường dây nóng về đạo đức.

Ngày nay, hotline tố cáo nội bộ không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là một ngành dịch vụ béo bở.

Hầu hết các công ty lớn hiện nay đều thuê bên thứ ba để vận hành các đường dây nóng này, không chỉ vì yêu cầu pháp lý mà còn để đảm bảo tính khách quan và bí mật. Sự độc lập này là chìa khóa để khuyến khích nhân viên lên tiếng mà không sợ bị trả thù.

Theo số liệu từ các công ty cung cấp dịch vụ, phần lớn các báo cáo hiện nay không còn là những cuộc gọi điện thoại, mà được gửi qua các cổng thông tin trực tuyến, cho phép người tố giác giữ kín danh tính của mình. Nội dung tố cáo cũng rất đa dạng, từ những mâu thuẫn cá nhân, quấy rối, bắt nạt nơi công sở cho đến các hành vi nghiêm trọng hơn như gian lận tài chính, hối lộ và vi phạm đạo đức.

Navex, công ty đi đầu trong lĩnh vực này, chiếm khoảng 50% thị phần toàn cầu và được các quỹ lớn như Goldman Sachs hay Blackstone rót vốn. EQS Group của Đức cũng nhanh chóng mở rộng bằng cách thâu tóm các nền tảng nổi tiếng ở Mỹ.

Những công ty này không chỉ vận hành hotline 24/7 mà còn phát triển phần mềm theo dõi tố cáo, phân tích dữ liệu để phát hiện xu hướng sai phạm và cung cấp dashboard cho hội đồng quản trị.

Giới chuyên gia ước tính thị trường này hiện trị giá 18 tỷ USD mỗi năm, và con số vẫn tiếp tục tăng. Sự phát triển này phản ánh nhu cầu ngày càng lớn của các tập đoàn trong việc phòng ngừa rủi ro, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đối mặt nhiều sức ép về nhân quyền, môi trường và chống tham nhũng.

Bóc phốt để khỏe mạnh hơn

Điều thú vị là các nghiên cứu cho thấy, những công ty có hệ thống hotline mạnh và nhiều tố cáo nội bộ thường… lành mạnh hơn. Lý do là nhân viên cảm thấy an toàn để lên tiếng, từ đó giúp công ty xử lý sớm vấn đề trước khi biến thành khủng hoảng pháp lý hay truyền thông.

Tại Berkshire Hathaway, tập đoàn của Warren Buffett, mỗi năm có khoảng 4.000 tố cáo gửi về hotline. Dù phần lớn là chuyện nhỏ nhặt, như Warren Buffett đã từng chia sẻ về việc nhân viên phàn nàn về "hơi thở hôi của đồng nghiệp", nhưng một số ít vụ nghiêm trọng đã giúp công ty ngăn chặn sai phạm và tránh tổn thất lớn.

"Tại Berkshire, nguồn thông tin chính đối với tôi về bất kỳ điều gì đang xảy ra sai trái tại công ty con là đường dây nóng. Tôi sẽ nghe bất cứ thứ gì có vẻ nghiêm trọng. Hệ thống này đã phát hiện ra một số hành vi nhất định mà chúng tôi sẽ không dung túng tại công ty mẹ. Tôi nghĩ đó là một hệ thống tốt", Warren Buffett phát biểu tại cuộc họp thường niên của Berkshire năm 2017.

Đặc biệt, các chuyên gia khẳng định giá trị cốt lõi của nó là giúp các doanh nghiệp phát hiện sớm các vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt là các hành vi gian lận tài chính.

Nói cách khác, đường dây nóng không chỉ là một công cụ để "tố cáo" mà còn là một tấm gương phản chiếu văn hóa doanh nghiệp. Nó giúp ban lãnh đạo xác định những "điểm nóng" tiềm tàng, từ một người quản lý độc hại đến một bộ phận có vấn đề, từ đó đưa ra các giải pháp kịp thời trước khi mọi thứ trở nên vượt quá tầm kiểm soát.

Tuy vậy, con đường không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Nỗi lo bị trả đũa vẫn khiến nhiều nhân viên im lặng.

Một khảo sát toàn cầu năm 2024 cho thấy gần một nửa người lao động tin rằng nếu tố giác, sự nghiệp của họ sẽ bị ảnh hưởng. Do đó, ngoài việc duy trì tính ẩn danh, các công ty cần cam kết mạnh mẽ chống trả đũa và đảm bảo điều tra độc lập, đặc biệt khi liên quan đến lãnh đạo cấp cao.

Ngoài ra để hệ thống này thực sự hiệu quả, nó cần sự cam kết từ ban lãnh đạo. Việc khuyến khích nhân viên lên tiếng và hành động dựa trên các báo cáo một cách công bằng, minh bạch sẽ xây dựng niềm tin và củng cố văn hóa đạo đức trong toàn bộ tổ chức.

Bên cạnh đó, ngành công nghiệp hotline đang đứng trước hai thách thức lớn. Thứ nhất là xây dựng niềm tin. Nếu tố cáo bị phớt lờ hoặc xử lý qua loa, hệ thống sẽ nhanh chóng mất uy tín. Thứ hai là khung pháp lý. Không phải quốc gia nào cũng có luật bảo vệ người tố cáo chặt chẽ, khiến việc lên tiếng vẫn còn nhiều rủi ro.

Tuy nhiên, xu hướng chung là không thể đảo ngược. Trong kỷ nguyên minh bạch và trách nhiệm xã hội, hotline không còn là công cụ phụ trợ mà là trụ cột trong quản trị doanh nghiệp.

Ngành công nghiệp trị giá 18 tỷ USD này không chỉ đơn thuần là kinh doanh dịch vụ. Nó đại diện cho một sự thay đổi văn hóa lớn trong giới doanh nghiệp: từ một môi trường nơi mọi vấn đề được giải quyết âm thầm, bí mật, sang một thế giới nơi sự trung thực, minh bạch và trách nhiệm được đề cao. Tất cả bắt đầu chỉ từ một cú điện thoại.

*Nguồn: WSJ, Fortune, BI