'Siêu vành đai' tăng tốc

Áp dụng 7 chính sách đặc thù, đặc biệt để khởi công sớm

Sở Xây dựng TP.HCM vừa có văn bản khẩn gửi UBND TP về kế hoạch tổng thể triển khai thực hiện dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 TP.HCM.

Theo dự thảo kế hoạch, UBND TP.HCM sẽ là đầu mối theo dõi tổng thể dự án. UBND 3 địa phương: TP.HCM, Đồng Nai, Tây Ninh sẽ cùng chịu trách nhiệm triển khai các dự án thành phần thuộc tuyến Vành đai 4 trên địa bàn.

ẢNH: SỞ XÂY DỰNG TP.HCM

Cụ thể, ở nhóm dự án thực hiện theo hình thức đầu tư công, TP.HCM dự kiến hoàn thành khảo sát và lập hồ sơ báo cáo nghiên cứu khả thi vào tháng 11, thẩm định báo cáo và phê duyệt dự án vào tháng 12. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư sẽ bắt đầu từ tháng 2.2026, mục tiêu đến tháng 6.2026 đạt tối thiểu 70% mặt bằng "sạch", tháng 9.2026 đạt 90% và hoàn tất toàn bộ trong năm 2026. Đối với nhóm dự án thực hiện theo hình thức đối tác công - tư (PPP), các địa phương sẽ khảo sát nhà đầu tư trước tháng 3.2026, lựa chọn và ký hợp đồng BOT vào tháng 6.2026, khởi công sau đó 3 tháng và dự kiến hoàn thành vào quý 2/2028.

UBND TP.HCM sẽ chủ trì phối hợp với các địa phương để thống nhất khung tiêu chuẩn, các giải pháp kỹ thuật, thiết kế chung đảm bảo đồng bộ, chất lượng và thẩm mỹ trên toàn tuyến; đồng thời thống nhất đơn giá bồi thường tại các khu vực giáp ranh và nội dung chung liên quan đến dự án PPP cũng như các vấn đề chung khác của toàn dự án.

ẢNH: SỞ XÂY DỰNG TP.HCM

Vành đai 4 dự kiến khởi công chậm nhất vào tháng 6.2026 và hoàn thành vào quý 1/2028. Trước khi lên kế hoạch "chạy" mặt bằng, TP.HCM đã chuẩn bị trước phần vật liệu xây dựng, một trong những yếu tố khiến nhiều dự án bị chậm tiến độ thời gian qua, như tuyến Vành đai 3 liên tục gặp khó vì thiếu cát. Vì thế, nguồn cung vật liệu xây dựng cho tuyến Vành đai 4 TP.HCM dài tới 207 km cũng đang là một thách thức không nhỏ. 

Vì thế, Sở Xây dựng TP.HCM ngay từ bước xây dựng chủ trương đầu tư đã đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù về khai thác mỏ vật liệu để phục vụ, đáp ứng yêu cầu của tuyến "siêu vành đai" này. TP.HCM cũng cùng Tây Ninh liên kết, thống nhất chủ trương nghiên cứu nạo vét, khai thác cát ở một số khu vực trên sông Sài Gòn. Các đơn vị phối hợp khảo sát thực tế để xác định trữ lượng, đồng thời thẩm định chất lượng nguồn cát xem có thể sử dụng được hay không trước khi xây dựng kế hoạch chi tiết. Về cơ bản, nguồn cát từ các tỉnh Long An (cũ), Tiền Giang (cũ) và một số địa phương lân cận đã được tính toán đảm bảo có thể đáp ứng được nhu cầu vật liệu cho dự án Vành đai 4.

Cùng với đó, tuyến Vành đai 4 được áp dụng 7 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, rút ngắn được rất nhiều về trình tự, thủ tục, mục tiêu khởi công dự án sớm nhất theo kế hoạch.

Chấm dứt cảnh xe container chạy chèn vào đường nội đô

Cả T.Ư và TP.HCM đều rốt ráo thúc tiến độ Vành đai 4 ngay sau khi được Quốc hội bấm nút thông qua chủ trương đầu tư, là bởi sau sáp nhập, TP.HCM mới trở thành địa phương có độ dài đường Vành đai 4 đi qua lớn nhất với tổng chiều dài gần 83 km, trở thành con đường huyết mạch kết nối 3 trục kinh tế năng động hàng đầu cả nước.

Vành đai 4 sau khi hình thành sẽ kết nối các khu kinh tế, trung tâm công nghiệp, TP vệ tinh, các cảng biển, cảng hàng không và các trung tâm logistics lớn của TP.HCM mới mà không cần phải thông qua khu vực trung tâm. Bên cạnh đó, tuyến vành đai ngoài này sẽ tạo lớp mới để phát triển mở rộng vùng theo các hướng, kết nối thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp, các tiểu trung tâm thương mại, tiểu trung tâm logistics dọc vành đai, tránh phát triển tràn lan theo kiểu vết dầu loang. Điều này rất cần thiết trong bối cảnh TP.HCM sau sáp nhập đang chuyển mình thành mô hình đa trung tâm - đa cực kết hợp các trung tâm thứ cấp với không gian địa lý và quy mô dân số được mở rộng thêm rất lớn.

Theo đại diện Sở Xây dựng, hiện nay các phương tiện đi xuyên vùng vẫn phải qua trung tâm TP.HCM với tốc độ trung bình chỉ 30 - 40 km/giờ, thậm chí còn thấp hơn khi xảy ra ùn tắc. Khi Vành đai 4 đi vào hoạt động, quãng đường di chuyển sẽ giảm 10 - 15 km, thời gian lưu thông rút ngắn từ 30 - 60 phút. Vành đai 4 không chỉ giúp giảm tải áp lực giao thông cho nội đô, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phân luồng từ xa. Đơn cử, xe từ Bình Dương (cũ) có thể di chuyển qua huyện Củ Chi (cũ), sau đó vào cao tốc TP.HCM - Mộc Bài để đến cửa khẩu hoặc theo hướng TP.HCM - Trung Lương về ĐBSCL. Hàng hóa từ Tây nguyên cũng có thể đi thẳng đến sân bay Long Thành (Đồng Nai) hoặc cảng Cái Mép - Thị Vải mà không cần vòng qua trung tâm TP. Đặc biệt, tuyến đường này còn giúp tối ưu hóa luồng vận tải hàng hóa từ Campuchia về cảng Hiệp Phước (TP.HCM), sau đó kết nối với cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ để xuất khẩu.

Ông Trần Thanh Tùng, giám đốc một công ty vận tải ở TP.HCM, thừa nhận: Các tuyến đường vành đai là công trình mà các tài xế trông đợi nhiều nhất. Hiện nay Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu đã sáp nhập với TP.HCM, cả người và hàng đều di chuyển với tần suất cao hơn. Cùng với đó, sân bay Long Thành đã khánh thành, trong năm tới sẽ chính thức đón khách, khai thác thương mại. Kinh tế ngày càng phát triển, sản xuất hàng hóa ngày càng cao nhưng nghịch lý là các doanh nghiệp (DN) vận tải lại vô cùng khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống đường sá quá yếu. Nhu cầu vận chuyển hàng hóa giữa TP.HCM đi các tỉnh ngày càng lớn, nhưng hầu hết đều phải qua những tuyến đường độc đạo. Từ quốc lộ đến cao tốc thường xuyên ùn tắc, hiệu suất quay đầu xe giảm tới một nửa, thậm chí 1/3. Trong khi đó, chi phí cầu đường, rủi ro "dính phạt" cũng tạo thêm gánh nặng.

ẢNH: HOÀNG QUÂN

"Do đó, chúng tôi tha thiết mong TP.HCM sớm hoàn thành các tuyến đường vành đai, cao tốc. Vành đai 4 sẽ giúp xe container không phải đi xuyên qua TP chèn với dòng xe nhà, xe khách. Tuyến đường tách dòng giao thông nặng - logistics - quá cảnh ra khỏi TP.HCM. Hàng hóa từ cảng đến khu công nghiệp hoặc qua sân bay sẽ đi thẳng ra cao tốc; từ đó hóa giải áp lực giao thông phía trong nội đô", ông Trần Thanh Tùng nói.

Tháo "điểm nghẽn" vùng kinh tế trọng điểm quốc gia

Trong bối cảnh mới, Vành đai 4 không chỉ là tuyến cao tốc liên vùng mà còn trở thành con đường huyết mạch kết nối 3 trục kinh tế năng động hàng đầu cả nước, đưa TP.HCM trở thành một siêu đô thị tầm quốc tế. Chẳng thế mà nhiều người gọi đây là tuyến "siêu vành đai", không chỉ vì quy mô lớn nhất mà cả tác động mạnh mẽ của nó lên cả vùng kinh tế phía nam.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia quy hoạch đô thị, nhận xét: Vùng kinh tế trọng điểm phía nam được xem là "đầu tàu" kinh tế của cả nước. Đáng nói, vùng đô thị TP.HCM mặc dù đã được hình thành từ rất lâu nhưng hệ thống giao thông chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ. Trong bối cảnh đó, việc đầu tư đường Vành đai 4 sẽ giúp kết nối các tuyến cao tốc hướng tâm, hoàn chỉnh mạng lưới cao tốc kết nối TP.HCM với các tỉnh trong vùng. Đồng thời, Vành đai 4 cũng góp phần giải tỏa các luồng xe quá cảnh, giảm tải các tuyến đường nội đô và cải thiện tình trạng giao thông nội thành, nội tỉnh. Đặc biệt, đường Vành đai 4 TP.HCM sẽ tạo thêm một hướng kết nối với sân bay quốc tế Long Thành bên cạnh các tuyến đường, tuyến cao tốc hiện hữu.

Cụ thể, người dân từ phía tây TP khu vực Củ Chi, Hóc Môn khi tới sân bay Long Thành trong tương lai có thể đi thẳng qua Vành đai 4 thay vì xuyên qua khu vực trung tâm đông đúc, chật chội. Tuyến đường có thể xa hơn nhưng tốc độ di chuyển sẽ nhanh hơn, tiêu hao năng lượng của phương tiện thấp hơn.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn phân tích: Trước đây TP định hướng là đô thị đa trung tâm gồm 1 đô thị nội thành và 5 đô thị vệ tinh. Sau sáp nhập, TP.HCM và Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu trở thành 3 cực phát triển quan trọng và Vành đai 4 sẽ nằm trong trục hạ tầng chiến lược quan trọng kết nối 3 cực này. Việc tăng hiệu quả kết nối các cực phát triển mới của TP.HCM với sân bay Long Thành, sân bay lớn nhất cả nước, và cụm cảng Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ sẽ tạo bước đột phá về logistics; từ đó tăng hiệu quả hàng hóa xuất nhập khẩu, đồng thời kéo theo các khu đô thị dọc tuyến phát triển theo mô hình TOD. Lúc này, các khu đô thị tuyến Bình Dương, Thủ Đức, Nhơn Trạch kéo xuống Vũng Tàu sẽ là tuyến đô thị tiềm năng của tương lai, rất hấp dẫn.

"Không chỉ nhu cầu vận tải hàng hóa mà nhu cầu du lịch, nghỉ dưỡng của người dân TP.HCM mới cũng sẽ được mở rộng. Tuyến Vành đai 4 cùng hệ thống đường vành đai, trục giao thông hướng tâm, cao tốc nếu được hoàn chỉnh trong 5 năm tới sẽ gỡ điểm nghẽn liên kết cho toàn Vùng kinh tế trọng điểm phía nam, giải quyết hết nhu cầu giao thương, vận chuyển hàng hóa, du lịch… cho TP.HCM và vùng kinh tế trong hình hài mới, tạo sức bật lớn về kinh tế trong giai đoạn mới", kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn đánh giá.

PGS-TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức, Trường ĐH Việt Đức (TP.HCM), khẳng định việc xây dựng Vành đai 4 TP.HCM là rất quan trọng và cấp bách, bởi tuyến đường này mang rất nhiều "trọng trách". Sản xuất của Vùng kinh tế trọng điểm phía nam chiếm tới 40 - 45% GDP quốc gia. Việc liên kết các tỉnh, thành xung quanh TP.HCM thông qua hệ thống đường Vành đai 4 là rất cấp thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ nhất, chức năng chính của các tuyến vành đai ngoài như Vành đai 4 là kết nối các khu kinh tế, trung tâm công nghiệp, TP vệ tinh, các cảng biển/cảng hàng không và các trung tâm logistics lớn mà không cần phải thông qua khu vực trung tâm. Chức năng thứ hai là tạo lớp mới để phát triển mở rộng vùng theo các hướng, kết nối thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp, các tiểu trung tâm thương mại, tiểu trung tâm logistics dọc vành đai ngoài, tránh phát triển tràn lan theo kiểu vết dầu loang. Điều này hoàn toàn cần thiết trong bối cảnh TP.HCM sau sáp nhập đang chuyển mình thành mô hình đa trung tâm - đa cực kết hợp các trung tâm thứ cấp với không gian địa lý và quy mô dân số được mở rộng thêm rất lớn.

Chức năng thứ ba của Vành đai 4 là chuyển bớt một phần lưu lượng xe tải và xe đường dài ra khỏi các đường vành đai trong (từ Vành đai 3 trở vào). Mô phỏng của nhóm nghiên cứu từ Trung tâm nghiên cứu GTVT Việt Đức cho thấy đường Vành đai 3 sẽ nhanh chóng mãn tải và trở nên ùn tắc chỉ sau vài năm đưa vào khai thác. Do đó, Vành đai 4 cần được triển khai nhanh chóng để kịp giảm tải cho Vành đai 3.