Thời điểm doanh nghiệp nợ BHXH có thể bị chuyển từ xử phạt hành chính sang xử lý hình sự

Theo quy định của Luật BHXH 2024, đối với người sử dụng lao động (NSDLĐ) chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHTN bắt buộc, ngoài bị buộc phải nộp toàn bộ số tiền chậm đóng, trốn đóng; nộp thêm tiền lãi bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền và số ngày chậm đóng, trốn đóng thì còn bị xử phạt vi phạm hành chính. Riêng đối với hành vi trốn đóng BHXH, NSDLĐ còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật .

Cụ thể, Điều 216 Bộ Luật Hình sự quy định người nào có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị phạt tiền lên đến 1 tỉ đồng và phạt tù lên đến 7 năm. Riêng pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị phạt tiền lên đến 3 tỉ đồng.

Thực tế, chậm đóng, trốn đóng đều là hành vi doanh nghiệp nợ BHXH, BHTN. Cơ quan chức năng sẽ căn cứ thời gian nợ theo quy định để xác định hành vi chậm đóng hay trốn đóng BHXH, BHTN.

Căn cứ Nghị định số 274/2025/NĐ-CP (hiệu lực từ 30-11-2025), hành vi chậm đóng BHXH sẽ được xem xét chuyển thành trốn đóng BHXH, BHTN khi NSDLĐ không khắc phục sau thời hạn 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn đóng BHXH, BHTN theo quy định hoặc sau khi cơ quan BHXH đã có văn bản đôn đốc thực hiện trách nhiệm đóng mà vẫn không thực hiện nghĩa vụ.

Thời điểm chuyển hành vi từ chậm đóng BHXH, BHTN sang trốn đóng được xác định như sau:

- Đối với trường hợp NSDLĐ chưa đăng ký tham gia BHXH, BHTN cho người lao động: Nếu sau 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn đăng ký tham gia BHXH, BHTN theo quy định của pháp luật về BHXH và BHTN mà vẫn chưa đăng ký, hành vi chậm đóng chuyển thành trốn đóng. Thời điểm bắt đầu tính là ngày thứ 61 kể từ sau thời hạn đăng ký.

- Trường hợp NSDLĐ đăng ký tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, BHTN thấp hơn theo quy định của pháp luật về BHXH và BHTN: Hành vi được xác định là trốn đóng bắt đầu từ sau ngày cuối cùng của tháng tiếp theo tháng phát sinh tiền lương đã đăng ký làm căn cứ đóng.

Đối với đơn vị đóng 3 tháng hoặc 6 tháng một lần: Hành vi được xác định là trốn đóng bắt đầu từ sau ngày cuối cùng của tháng tiếp theo ngay sau chu kỳ đóng đã đăng ký làm căn cứ đóng.

- Đối với đơn vị đã được cơ quan BHXH gửi văn bản đôn đốc trong vòng 45 ngày kể từ sau thời hạn đóng BHXH chậm nhất theo quy định, mà đơn vị vẫn không nộp sau 60 ngày thì được chuyển thành hành vi trốn đóng kể từ ngày thứ 61.

Những đơn vị đã được cơ quan BHXH gửi văn bản đôn đốc sau 45 ngày kể từ sau thời hạn đóng BHXH chậm nhất theo quy định thì hành vi được coi là trốn đóng BHXH, BHTN được xác định từ ngày thứ 15 kể từ ngày cơ quan BHXH ban hành văn bản đôn đốc.