Khởi nghiệp từ vỏ, hạt sầu riêng

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (VINAFRUIT), diện tích sầu riêng cả nước hiện khoảng 180.000 ha, trong đó 50% đã cho thu hoạch với năng suất bình quân 17,5 tấn/ha. Sản lượng quả sầu riêng tươi khoảng 1,5 triệu tấn/năm và tăng dần. Gần đây, nhiều dự án khởi nghiệp từ vỏ và hạt sầu riêng đã tạo ra giá trị cho nguồn tài nguyên mới này cũng như xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường.

Thành công bước đầu với dự án tái chế bã cà phê Lộc Nhân, anh Nguyễn Tấn Lộc và cộng sự đang nghiên cứu sản phẩm tái chế vỏ sầu riêng thành than sinh học và nước đuổi côn trùng. Anh Lộc cho biết với sự dồi dào của nguyên liệu, nhóm đã chưng cất và đốt vỏ sầu riêng trong môi trường yếm khí để tạo ra than không khói. Đây là loại nhiên liệu giá trị, có tiềm năng thay thế than đá và than gáo dừa, nhất là có thể xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc. Với thị trường trong nước, than vỏ sầu riêng nhắm đến các nhà hàng nướng BBQ.

Sản phẩm phụ của quá trình này là nước chưng cất, được chứng minh có lợi cho cây trồng và có thể đuổi côn trùng. Ngoài ra, hạt sầu riêng có thể nghiền thành bột gia vị bổ sung đạm, phục vụ ngành thức ăn chăn nuôi hoặc thực phẩm. Mong muốn của anh Lộc và nhóm thực hiện dự án là cung cấp thiết bị tại các vùng nguyên liệu, xử lý vỏ sầu riêng tại nguồn, giảm chi phí vận chuyển và ô nhiễm môi trường.

"Mô hình này không cần đầu tư nhiều về máy móc, thiết bị, khoảng 200 triệu đồng là có thể làm được một xưởng nhỏ. Chúng tôi đã có sản phẩm mẫu, đang kiểm tra thêm các chỉ tiêu trước khi thương mại hóa rộng rãi" - anh Lộc tiết lộ.

Mới đây, dự án chiết xuất gel polysaccharide từ vỏ sầu riêng ứng dụng trong sản xuất mỹ phẩm của nhóm nghiên cứu từ Viện Khoa học ứng dụng - Trường ĐH Công nghệ (HUTECH) đã gây sự chú ý tại "Chợ phiên khởi nghiệp năm 2025" ở TP HCM. Theo TS Phạm Minh Nhựt, Trưởng ngành Công nghệ sinh học HUTECH, 2 loại sản phẩm mà dự án nhắm đến là sữa tắm và mặt nạ. Gel polysaccharide từ vỏ sầu riêng hoạt tính có thể kháng ôxy hóa, kháng viêm rất tốt.

Dự án nêu trên có tiềm năng thương mại hóa cao do tận dụng được nguồn nguyên liệu dồi dào, giá rẻ và phù hợp với xu hướng mỹ phẩm thiên nhiên. Nhóm cũng đang nghiên cứu sử dụng phần xơ còn lại của vỏ sầu riêng để làm vật liệu lọc nước.

Giai đoạn tiếp theo, dự án phát triển phần cùi trắng của vỏ sầu riêng để làm thạch nấu chè hoặc thạch trà sữa. Khó khăn lớn nhất mà nhóm nghiên cứu đang gặp phải là khâu tách phần trắng ra khỏi phần gai vỏ sầu riêng bởi thực hiện thủ công. Khi dự án được nhân rộng, cần có thiết bị chuyên dụng để thực hiện. Dự án hướng đến việc cung cấp nguyên liệu cho các công ty mỹ phẩm, chuyển giao công nghệ và phát triển sản phẩm thành phẩm đến người tiêu dùng.

Bà Ngô Tường Vy, Tổng Giám đốc Công ty Chánh Thu - một doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng , cho biết rất quan tâm đến các dự án khởi nghiệp sử dụng nguyên liệu là vỏ sầu riêng và đang hỗ trợ một số dự án. "Vào mùa sầu riêng , mỗi ngày công ty thải ra cả trăm tấn vỏ, đặt ra tính cấp thiết phải xử lý để tránh ô nhiễm môi trường, tạo giá trị cho nguồn nguyên liệu được xem là phế phẩm này" - bà nhận xét.

Thực tế, phần cơm chỉ chiếm 30% - 35% trọng lượng quả sầu riêng . Với sản lượng mỗi năm ước tính khoảng 1,5 triệu tấn sầu riêng , lượng vỏ nếu không được xử lý mà thải ra môi trường thì sẽ gây ô nhiễm đáng lo ngại.

Theo ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký VINAFRUIT, vỏ sầu riêng cũng có thể được xử lý để làm phân hữu cơ. Đây là cách giải quyết phế phẩm, phụ phẩm sau thu hoạch, giảm chi phí đầu tư do tiết kiệm được một nguồn phân bón, góp phần giúp nông nghiệp phát triển bền vững.

Tuy nhiên, giải pháp xử lý làm phân hữu cơ tạo ra giá trị không cao, chủ yếu giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Các nước trồng sầu riêng trong khu vực cũng chưa có giải pháp nào đột phá, có quy mô công nghiệp. "Việc xử lý lượng phế phẩm khổng lồ này ngày càng trở nên bức thiết, cần có những nghiên cứu để giải quyết" - ông Mười nhìn nhận.