Muôn kiểu trục lợi nhà ở xã hội

Bán chênh từ 800 triệu đồng một căn

Tại khu nhà ở xã hội (NƠXH) CT3 - CT4 Kim Chung (xã Thiên Lộc, Hà Nội) dù chủ đầu tư thông báo ngày 17.11 mới tiến hành nhận hồ sơ, nhưng từ tối 16.11 đến sáng 17.11, rất đông người dân đã có mặt tại sân Trung tâm văn hóa thông tin và thể thao xã Thiên Lộc chờ vào nộp hồ sơ mua nhà. Điều đáng nói, rất nhiều người dù thức xuyên đêm xếp hàng chờ nộp hồ sơ cũng không được. Bởi đến sáng 17.11, người của chủ đầu tư dự án đã thông báo không chấp nhận danh sách số thứ tự do người dân lập trước đó để tránh bất công và hạn chế tiêu cực. Trước tình hình này, phía UBND xã Thiên Lộc đã phải triển khai công an cùng các lực lượng chức năng phối hợp tuyên truyền, đảm bảo an ninh trật tự, hỗ trợ người dân nộp hồ sơ. Đây là một trường hợp điển hình cho nhu cầu mua NƠXH trên thị trường hiện nay.

ẢNH: PHƯƠNG THẢO

Ông Thế Anh, người đủ tiêu chuẩn mua NƠXH thuộc dự án nói trên, thở dài cho biết không dễ mua. 2 giờ sáng ngày 17.11, ông đến xếp hàng nộp hồ sơ nhưng đã kín chỗ. Hóa ra nhiều người còn đến từ hôm trước vì giá bán mà chủ đầu tư đưa ra khá rẻ, chỉ từ hơn 18 triệu đồng/m2 (đã bao gồm thuế VAT và phí bảo trì 2%). So với mặt bằng giá nhà cao ngất ngưởng hiện tại thì mức giá này quá hấp dẫn. Trong khi tổng số chỉ có 1.588 căn hộ, gồm 892 căn NƠXH để bán, 300 căn để cho thuê, 128 căn hộ để cho thuê mua và 268 căn hộ bán thương mại.

Cầu cao cung thấp không phải là chuyện hiếm nhưng điều đáng nói là người xếp hàng thì không tới lượt trong khi đã có tin rao bán chênh lệch ngay sau đó. Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Tiến Vũ (ở Hà Nội) kể đã xuất hiện tình trạng rao bán NƠXH trên các hội nhóm với mức giá chênh lệch lên đến 800 triệu đồng mỗi căn. Những người rao bán cho biết có quỹ căn hộ diện tích từ 68 - 74 m2, nếu chấp nhận thì người mua nhà phải đặt cọc 200 triệu đồng, khi hoàn thiện hồ sơ nộp tiếp 250 triệu đồng. Đến khi chủ đầu tư xác nhận khách hàng đủ điều kiện mua và hẹn ngày ký hợp đồng thì đóng nốt 350 triệu đồng chênh lệch còn lại. Sau khi đã ký hợp đồng mua bán, khách hàng thanh toán theo giá bán và tiến độ mà chủ đầu tư quy định. "Em tôi muốn mua NƠXH nhưng giá chênh cao quá, đăng ký mua thì không được nên đã xin nghỉ việc ở Hà Nội để về quê rồi", ông Tiến Vũ cho hay.

Tại TP.HCM, mới đây chủ đầu tư một dự án NƠXH tại Q.Tân Bình cũ đã có đơn gửi đến Công an TP.HCM, Sở Xây dựng... tố cáo nhiều đối tượng không thuộc diện được mua NƠXH nhưng tìm mọi cách để đăng ký như nhờ người thân đứng tên, khai gian thu nhập chịu thuế... Không chỉ vậy, khi được duyệt mua nhà, các đối tượng này còn tiến hành vay gói tín dụng 30.000 tỉ đồng là gói hỗ trợ ưu đãi về lãi suất.

Không chỉ rao bán suất mua NƠXH hay quảng cáo "suất ngoại giao", tình trạng sử dụng sai mục đích như cho thuê, cho mượn nhà, thậm chí mua đi bán lại trước thời hạn vẫn âm thầm diễn ra. Đơn cử, tại dự án NƠXH NHS Trung Văn, dự án NƠXH 987 Tam Trinh (đều ở Hà Nội)... đang được môi giới rao bán với mức giá cao gấp 3 - 4 lần giá ưu đãi ban đầu. Đáng chú ý, với những căn chưa đủ điều kiện bán lại trong 5 năm (theo quy định pháp luật), các giao dịch vẫn diễn ra thông qua vi bằng, sau 5 năm sẽ làm thủ tục ký hợp đồng công chứng giữa hai bên.

Giao Bộ Công an điều tra

Theo luật sư Trương Anh Tú, các dự án NƠXH từ Hà Nội đến TP.HCM và nhiều nơi khác liên tục ghi nhận cảnh người dân xếp hàng nộp hồ sơ, nhưng phía sau những đoàn người ấy là một thị trường giao dịch ngầm đang phình to từng ngày như: suất ưu tiên, hồ sơ "bao đậu", tiền chênh lệch và cả mạng lưới môi giới công khai rao bán suất NƠXH như hàng hóa thương mại. Theo luật Nhà ở, NƠXH chỉ được chuyển nhượng sau 5 năm, nhưng quy định này đang bị vô hiệu hóa bởi các giao dịch ủy quyền trá hình - lớp vỏ pháp lý mỏng manh che đậy các cuộc mua bán suất NƠXH trái phép.

"Khoảng chênh giá giữa NƠXH và nhà thương mại đã tạo ra động lực quá lớn để đầu cơ ngầm. Chỉ cần một văn bản ủy quyền toàn phần hoặc giấy đặt cọc không chính thức, mua bán bằng vi bằng, giao dịch đã bị "biến tướng" thành hợp đồng dân sự hợp pháp trên giấy nhưng hoàn toàn trái quy định pháp luật về NƠXH. Điều này tạo điều kiện cho trục lợi NƠXH nở rộ", luật sư Tú nói.

Một thực tế khác cũng đáng lo ngại là hồ sơ xét duyệt chủ yếu dựa trên kê khai. Dữ liệu thuế, dân cư, đất đai không liên thông khiến việc xác minh gần như bất khả, tạo kẽ hở cho dịch vụ "làm hồ sơ" thu tiền từ 3 - 10 triệu đồng/bộ. Môi giới thậm chí công khai cam kết "bao đậu". Người mua cuối cùng, vốn tin rằng mình đã "mua được suất", lại là người chịu rủi ro lớn nhất bởi mọi giao dịch dạng này đều vô hiệu nếu bị thanh tra.

"Để NƠXH quay về đúng bản chất an sinh thì 4 việc phải làm ngay gồm: Công khai toàn bộ điểm xét duyệt và danh sách trúng; liên thông dữ liệu dân cư, thuế, đất đai, bảo hiểm xã hội; siết chặt mọi giao dịch trá hình; thiết kế lại chính sách theo từng nhóm đối tượng thay vì gom chung một mô hình. Thị trường NƠXH hiện giống một sợi dây bị kéo căng giữa giấc mơ an cư của người thu nhập thấp và lợi nhuận lớn của đầu cơ ngầm. Nếu những kẽ hở vẫn tồn tại, giao dịch ngầm vẫn len lỏi trong mỗi đợt mở bán thì NƠXH vẫn đối diện nguy cơ trượt xa khỏi mục tiêu nhân văn của mình và giấc mơ an cư vẫn còn là điều mong manh với hàng triệu người", luật sư Trương Anh Tú khẳng định.

Tình trạng đầu cơ ngầm, môi giới "chạy suất" và mua bán NƠXH trái phép đang lan rộng ở nhiều địa phương, khiến chính sách an sinh bị trục lợi, người có nhu cầu thật bị đẩy ra ngoài. Trước những bất cập này, tại phiên họp thứ 3 Ban Chỉ đạo T.Ư về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ Công an chỉ đạo các lực lượng nắm thêm tình hình, vào cuộc xử lý ngay các đối tượng vi phạm pháp luật, phòng chống tiêu cực, không để làm méo mó chính sách rất nhân văn của Đảng, Nhà nước về NƠXH. Mọi hành vi trục lợi NƠXH sẽ bị truy cứu trách nhiệm và hệ thống pháp luật sẽ được siết lại để bảo vệ đúng giá trị của chính sách, bảo vệ giấc mơ an cư của người thu nhập thấp .